ضوابط علمی و کاربردی در روش تفسیر تطبیقی

در چند سال اخیر تفسیر تطبیقی به‌مثابه یک گونه تفسیری خود را نمایان کرده است. این گونه تفسیری گرچه آثاری در طول تاریخ تفسیر قرآن دارد، اما هم از نظر فراورده‌های تفسیری و هم از نظر معرفت‌شناسی تفسیر، بر بن‌مایه‌ها و شاخه‌های نحیفی تکیه زده است. آنچه به‌نظر می‌رسد که در درجه نخست باید تقویت شود، ابعاد معرفت‌شناختی و مبانی علمی متصور و مقبول این گونه تفسیری است. این مقاله در راستای تحقق چنین هدفی، سعی دارد برای این گونه تفسیری، بایدهای ضروری را در دو حوزه نقل اقوال و نقد محتوا، توصیه و تجویز نماید. در مقام نقل، شاخصه‌هایی همچون لزوم تعیین محدوده تطبیق، نقل مستند، گزارش حداکثری وجوه تشابه و تمایز و تبیین مواضع خلاف و وفاق می‌تواند بستری استوار برای مقایسه آرا فراهم کند. در مقام نقد، نکته مهم آن است که مشخص باشد داوری بر اساس مبانی مشترک طرفین صورت گرفته است یا بر اساس مبانی مختص یک طرف از طرفین تطبیق. همچنین باید از ابزارهای شناخته شده‌ای چون علوم لغت، نحو و بلاغت برای نقد استفاده شود و نیز به روش و ابزار در فرآیند نقد تصریح شود تا سبب شفافیت تطبیق گردد.