مدل عوامل تسهیل‌گر پرورش تفکر نقادانه در قرآن کریم مبتنی بر قصص قرآنی

پرورش تفکر نقادانه و عاملیت به آن، مهم‌ترین شایستگی انسان برای توسعه خود و تعالی جامعه خداگونه، حقیقت‌گرا و رهنمون به حق تعالی است و از نشانگرهای سنجش ظرفیت‌های یادگیری فراگیران شناخته شده است. اما باوجود این اهمیت، به‌طور گسترده در سیستم آموزشی مورد غفلت قرار گرفته است. قرآن، آخرین معجزه مشهود و شاهکار ادبی و هنری است و برای درک همه انسان‌ها با هر سطح آگاهی، بخشی از معارف زندگی و اصول اخلاقی و تربیتی خود را با زبان ادب و هنر و با استفاده از قالب قصه بیان کرده است. بسیاری از پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که روش قصه‌گویی و به‌ویژه قصه‌گویی قرآنی، تاثیرات ویژه‌ای در رشد تفکر دارد. در این مطالعه تلاش شد تا با مرور منظم، ضمن بررسی منابع مختلف، مولفه‌های تسهیل‌گر در رشد تفکر انتقادی در قرآن و به‌ویژه قصه‌های قرآنی و فنون مورد استفاده در آن شناسایی و بازنمایی گردد. به‌واقع مطالعه با استفاده از روش توصیفی- ‌اسنادی و تحلیل مبتنی بر راهبرد تحلیل محتوای کیفی الزاید (1996) انجام شد و پس از تحلیل داده‌های اسناد، پنج مولفه شامل عوامل آموزشی-پژوهشی، سنجشگری، شخصیتی، اخلاقی-تربیتی و فنی-تخصصی، شانزده ملاک و یکصدوهفتادوپنج نشانگر شناسایی و بازنمایی و در نهایت مدل مربوط ارائه گردید.

model of factors facilitating critical thinking training in the holy qur’an based on the qur’anic stories

training critical thinking and acting on it is the most important human competence for self-development and the elevation of a society that is god-like, truth-oriented and guiding to the almighty god, and it is known as one of the indicators for measuring the learning capacities of learners. but despite this importance, it has been widely neglected in the educational system. the qur’an is the last evident miracle and a literary and artistic masterpiece, and has expressed part of its life doctrines and moral and educational principles with the language of literature and art and using the story format for of all the people with any level of consciousness to understand. many researches have come to the conclusion that the storytelling method, in particular the qur’anic storytelling, has special effects on the development of thinking. in this study, an attempt was made through a regular review while examining various sources, to identify and represent the facilitating components in the development of critical thinking in the qur’an, especially the qur’anic stories and the techniques used in them. in fact, the study was conducted using the descriptive-documentary method and the analysis based on the qualitative content analysis strategy of al zayed (1996) and after analyzing the data of the documents, five components including educational-research, assessment, personality, moral-educational and technical-specialized factors, sixteen criteria and one hundred and seventy-five indicators were identified and represented, and finally the respected model was presented.