تاملی در معنای لغوی-تفسیری واژه «کظم»، با استناد به سیاق آیات، با رویکرد تحلیلی انتقادی

جایگاه هر واژه در قرآن، بر اساس هدفی مشخص و منحصر به خود در بافت و سیاقی معنادار تعریف شده است. چنانچه یک معنا برای تمام مشتقات در همه آیات، در جلوه‌ای یکسان به‌کار رود، حاصلی جز دور شدن از مفهوم حقیقی قرآن ندارد. واژه «کظم» در شش آیه در معنای صفت مشبهه و در سه هیات «کاظم»، «مکظوم» و «کظیم» استفاده شده است. هرچند برخی مفسران، چند معنای خاص را برای این واژگان ارائه داده‌اند، اما بیشتر ایشان در تفسیر این شش آیه، واژگان مذکور را به‌معنای «فروخوردن خشم» دانسته‌اند، که این تفسیر سبب ایجاد ابهامات در فهم آیات می‌شود. در این پژوهش با درنگ در تمامی معانی واژه «کظم» در فرهنگ عربی و کتب اصیل لغت، تامل در بافت و سیاق آیات و با روش تفسیر قرآن به قرآن، این نکته حاصل می‌شود که واژه «کظم» در آیات مختلف از معانی گوناگونی برخوردار است که در کتب لغت و زبان عربی به آن تصریح شده‌ است. بر این اساس، مفاهیمی همچون «پنهان شدن، کناره‌گیری و انزواطلبی، محبوس و زندانی شدن، فروخوردن خشم، دشواری در نفس کشیدن و ساکت شدن»، معانی‌ای است که برای این واژه در آیات مورد بحث به‌دست آمده است.

a deliberation on the lexical-interpretive meaning of the word kaẓm with reliance on the context of the verses, with a critical-analytical approach

the position of each word in the qur’an is defined on the basis of a specific and unique purpose in a meaningful context. if the same meaning is used in a similar manifestation for all the derivatives in all the verses, it has no outcome other than moving away from the true meaning of the qur’an. the word kaẓm is used in six verses in the sense of sifat al-mushabbaha (words resembling the active participle) and in three forms of kāẓim, makẓūm and kaẓīm. although some commentators have provided some specific meanings for these words, most of them have considered the mentioned words in the interpretation of these six verses to mean suppressing anger, which causes confusion in understanding the verses. in this research, by deliberating on all the meanings of the word kaẓm in arabic dictionary and authentic lexicons, reflecting on the context of the verses, and with the method of qur’an-through-qur’an interpretation, it is understood that the word kaẓm has different meanings in different verses, which is specified in arabic lexicons and language books. accordingly, such concepts as hiding, withdrawing, seclusion, being locked up and imprisoned, suppressing anger, difficulty in breathing and becoming silent are the meanings obtained for this word in the verses in question.