گونه ‌شناسی آرای مفسران در خوانش عبارت «کُن فَیَکون»

در طول تاریخ تفسیر، عبارت «کُن فَیَکون» مورد عنایت مفسران و اندیشمندان مسلمان بوده و بررسی تطور آرای آنان، حاکی از تلاش مستمرشان برای ارائه تفسیری مطابق با ظاهر آیه و روایات می‌باشد. آرای متنوع مفسران، «کُن فَیَکون» را بر سبیل مجاز و حقیقی تفسیر کرده‌اند. خوانش مفسران در این دو گونه نیز یکسان نیست. در گونه مجازی، از کلماتی که بر غیرحقیقی و نمادین بودن «کُن فَیَکون» دلالت دارد، مثل تمثیل، کنایه، تعبیر و تشبیه استفاده کرده‌اند، و در گونه حقیقی نیز عده‌ای آن را به‌مثابه کلام خدا و برخی به‌ مثابه فعل خدا دانسته‌اند. بعضی از مفسران در گونه اخیر، نوعی معرفت و اختیار در تکوین برای انسان تفسیر کرده‌اند. نوآوری این جستار، تطور آرای مفسران و شناخت گونه‌های تفسیری عبارت «کُن فَیَکون»، و برجسته کردن آرای مفسران در مورد اختیار و قابلیت در تکوین برای مخلوقات است. پیامد این فرضیه می‌تواند پاسخگوی پرسش‌های بشر درباره شقاوت و سعادت و طینت انسان باشد که ره‌آورد آن، رشد ایمان و تفکرات انسان، میل و رغبت او در قبول اوامر و نواهی حق تعالی، مسوولیت‌پذیری او در عرصه عمل، فعل و اطاعت مشتاقانه‌اش از پروردگار در انجام تکالیف و اجتناب از معاصی است. روش تحقیق، کتابخانه‌ای و توصیفی- تحلیلی است.

typology of commentators’ opinions on the perusal of the phrase kun fa yakūn (be! and it is)

throughout the history of interpretation, the phrase kun fa yakūn has been of interest to muslim commentators and thinkers, and the study of the transformation of their opinions indicates their continuous efforts to provide an interpretation in accordance with the outward aspect (ẓāhir) of the verse and hadiths. various opinions of commentators have interpreted kun fa yakūn in both figurative and real ways. the perusal of the commentators in these two approaches is not the same. in the figurative form, they have used words that indicate the unreal and symbolic nature of kun fa yakūn, such as allegory, irony, interpretation, and simile, and in the real form, some of them have known it as god’s word and some as god’s act. some commentators in the latter type have interpreted a kind of ma‘rifat and freewill in creation for humans. the innovation of this article is the transformation of the commentators’ opinions and the recognition of the interpretation types of the phrase kun fa yakūn, and highlighting the commentators’ opinions about the freewill and capability in creation for creatures. the outcome of this hypothesis can be the answer to the mankind’s questions about human atrocity, happiness and inner nature (ṭīnat), which would result in the growth of human faith and thoughts, their willingness to accept the divine orders and admonishments, their responsibility in the field of action, deed, and their eager obedience to the lord in performing their duties and avoiding sins.the research method is library and descriptive-analytical.