واکاوی مولفه‌های مفهومی «استنطاق قرآن» در روش تفسیری شهید صدر

شهید صدر بی‌تردید از پیشگامان نظریه‌پردازی قرآنی در دوره معاصر است. او دستیابی به نظریات قرآن را مستلزم استنطاق کلام الهی می‌داند. تعبیر «استنطاق» هرچند خاستگاهی روایی دارد و همواره در ادبیات دینی مورد استفاده اندیشوران بوده است، اما در اندیشه شهید صدر اصطلاحی خاص و مفهومی کلیدی است که نظریه‌پردازی قرآنی براساس آن صورت می‌گیرد. نظر به اهمیت این مفهوم در شناخت دیدگاه شهید صدر نسبت به نظریه‌پردازی قرآنی، پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی، به تبیین مولفه‌های مفهومی «استنطاق قرآن» در اندیشه او پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد استنطاق قرآن از نظر شهید صدر به لحاظ هدف، موضوع و روش، مقوله‌ای متفاوت از تفسیر و تاویل قرآن است و محصول آن در حوزۀ مدلول‌های اشاری کلام الهی قرار می‌گیرد. همچنین این مفهوم متوقف بر مولفه‌هایی چون پرسشگری، تطبیق، تاریخ‌مندی، پایان‌ناپذیری، دوسویگی، شعورمندی، قضاوت‌گری و وحدت متن و مفسّر است که توجه به ماهیت، نقش و نسبت‌های‌ آنها، ابعاد پنهان دیدگاه شهید صدر در نظریه‌پردازی قرآنی را روشن کرده و امکان طراحی مدل نظریه‌پردازی قرآن براساس دیدگاه‌های او را فراهم می‌آورد.

analysis of the conceptual components of “inquiry from the qur’an” in the interpretive method of shahid sadr

shahid sadr is undoubtedly one of the pioneers of qur’anic theoreticians in the contemporary era. he considers that attaining the theories of the qur’an requires the inquiry from the divine word. although the interpretation of “inquiry” has a narrative origin and has always been used by thinkers in religious literature, but in the thought of martyr sadr it is a special term and a key concept on which the qur’anic theorizing is based. considering the importance of this concept in recognizing shahid sadr’s view on qur’anic theorizing, the present study has used a descriptive-analytical approach to explain the conceptual components of “inquiry of the qur’an” in his thought. the outcomes of the research show that the inquiry of the qur’an is a different category from the interpretation of the qur’an in terms of purpose, subject, and method, and its product lies in the field of allusions to the divine word. this concept also focuses on such components as questioning, adaptation, historicity, infinity, bilaterality, intelligence, judgment and unity of text and commentator and paying attention to their nature, role, and proportions clarifies the hidden dimensions of shahid sadr’s view in qur’anic theorizing and provides a model for theorizing the qur’an on the basis of his views.