اصول و روش‌های تربیتی کمال‌جویانه در قرآن با تاکید بر سوره‌ لقمان

تعیین و اجرای اصول و روش‌های تربیتی متاثر از جهان‌بینی و ایدئولوژی حاکم بر نظام تربیتی است. قرآن کریم با ترسیم حیات طیبه و نشان دادن راه وصول به آن، از اصول و روش‌های گوناگونی به‌منظور ایجاد انگیزه برای وصول به هدف بهره برده است. پژوهش حاضر با هدف برشماری این مولفه‌ها از قرآن کریم، بر سوره‌ لقمان تاکید دارد. بدین منظور نخست تفاسیر و ترجمه‌های موجود و معتبر این سوره مورد مداقه قرار گرفته است. سپس به بررسی مفاهیمی همچون «مبانی»، «اصول» و «روش‌های تربیتی» پرداخته و ارتباط بین آنها روشن شده است. در ادامه با توجه به ارتباط منطقی بین این عناصر، به استنباط گزاره‌های انشایی راهنمای عمل و روش‌های تربیتی کمال‌جویانه متناظر با آنها پرداخته شده است. و در نهایت، مقاله با روش تحلیل مفهومی و قیاس عملی و با استفاده از الگوی بازسازی شده فرانکنا، به بررسی پنج اصل و هفت روش تربیتی سامان می‌یابد که عبارت‌اند از: آموزش تفکر منطقی و تعلیم حمکت «مبتنی بر اصل تبیین عقلانی»، میانه‌روی در گفتار و کردار «مبتنی بر اصل اعتدال»، تبشیر و انذار «مبتنی بر اصل بشارت»، امر به معروف و نهی از منکر و موعظه «مبتنی بر اصل تذکر»، مشاهده‌ طبیعت و تفکر در آن «مبتنی بر اصل شناخت شریعت با طبیعت».

The Perfectionist Educational Principles and Methods in the Qur’an with an Emphasis on Sūrat al-Luqmān

Determination and execution of the educational principles and methods is affected by the worldview and ideology governing the educational system. By delineating the “goodly pure life” and showing the way to achieve it, the Holy Qur’an has made use of various principles and methods to create motivation for achieving this goal. Aiming at enumerating these components of the Holy Qur’an, the present research has emphasized on Sūrat alLuqmān. To this end, first the existing valid interpretations and translations of this Sūra have been scrutinized. Then, such Concepts as &fundamentals&, &principles&, and &educational methods& have been dealt with and the relation between them has been clarified. Further on, given the logical relation between these elements, the initiative proposition of the guidelines for perfectionist educational methods corresponding to them are elicited. Finally, the article is organized into five principles and seven educational methods with a conceptualanalysis method and practical syllogism and by employing Frankena’s reconstructed pattern, including: teaching logical thinking and instructing wisdom “based on rational elucidation principle”, moderation in speech and manner “based on moderation principle”, giving glad tidings and warning “based on glad tidings principle”, enjoining good and forbidding wrong “based on admonition principle”, observance of nature and pondering about it “based on the principle of recognizing the religious law (sharī‘a) with nature”.