تاثیر باورهای کلامی بر افزوده‌های توضیحی مترجمان معاصر قرآن (فیض‌الاسلام و خرم‌دل)

یکی از مباحث هرمنوتیک به‌معنای عامّ، کاوش در مسائل روان‌شناختی و تاثیر مفسّر در فهم متون است. گذشته از اختلافاتی که هرمنوتیسین‌های سنّتی و مدرن و همچنین هرمنوتیسین‌های فلسفی به‌عنوان شاخه‌ای از هرمنوتیک مدرن در بایستگی یا ناشایستگی تاثیر باورهای مفسّر در فهم متن دارند، حال چه این اختلاف حقیقی یا صوری باشد، به‌اجمال فهمیده می‌شود که باورهای کلامی مفسّر در فهم متن دخالت دارند. در ترجمه‌هایی که مترجمان مورد نظر در این نوشتار ارائه داده‌اند، تفاوت دیدگاه‌های کلامی و در برابر، تفاوت افزوده‌های توضیحی منطبق با باورهای کلامی ایشان متبلور است. در هرمنوتیک فلسفی است که ذهنیت و داوری مفسّر، شرط حصول فهم است و در هر دریافتی، ناگزیر پیش‌دانسته‌های مفسّر دخالت دارد، ازاین‌رو امکان برداشت‌های مختلف از متن به‌وجود می‌آید. ترجمه نیز تفسیری موجز است که باید تا حدّ امکان با متن اصلی انطباق داشته باشد. مساله قابل تامّل در اینجا این نکته است که قرآن «نذیراً للبشر» و «ذکری للعالمین» است، نه شیعی و نه سنّی و نه وهّابی. در صورتی که همه مذاهب و فِرَق اعتقادی اسلام بخواهند قرآن را بر پایه پیش‌فرض‌ها و باورهای کلامی خود ترجمه نمایند، اختلاف جدّی در ترجمه‌ها پدید آمده، نقض غرض شده و اهداف ترجمه در آنها تحقّق نخواهد یافت؛ زیرا توضیح و تفصیل متن، شان تفسیر است، نه ترجمه که در آن، بازتولید نزدیک‌ترین معنا در عین حفظ سبک منظور نظر است.