بررسی فقهی مشروعیت قاعده الخراج بالضمان و اهمیت آن در اقتصاد مقاومتی با تکیه بر آراء حضرت امام خمینی (ره)

قواعد فقهی اساس قوانین مدنی کشور ما را تشکیل می‌دهند. بر این اساس، ضمن بررسی قاعده «الخراج بالضمان» با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، مشروعیت آن از حیث «موثوق الصدور» بودن، به دلیل وجود روایات مشابه با قاعده، عمل فقهاء متقدم و عدم مغایرت با مبانی فقهی به اثبات می‌رسد. زیرا این روایت در منابع شیعه از حیث سند مخدوش و در منابع اهل سنت شهرت فتوایی دارد. از طرفی اختلاف دیدگاه متاخرین با متقدمین در مقبولیت یک حدیث به وضوح تغییر معیار حدیث ضعیف در نزد قدما و متآخرین را آشکار می‌کند. زیرا قدما ملاک صحت را وثوق و اعتماد به صدور حدیث از معصوم(ص) می‌دانستند. قاعده می‌گوید منافع تابع ملکیت مبیع است و هر که در برابر مبیع ضامن است منافع هم از آن اوست. مفهوم ضمان در قاعده دو دیدگاه متفاوت را با فرض اثبات و نفی ضمان شامل می‌شود. در این تحقیق ضمن طرح هر دو دیدگاه، باتکیه بر آراء حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر مسئولیت مدنی دولت نسبت به تاًمین نیازهای عامه مردم در قبال اخذ مالیات، به اهمیت قاعده در اقتصاد مقاومتی و نقش مالیات در تامین امنیت اقتصادی پرداخته می‌شود. بدیهی است پیدایش مسائل مستحدثه اهمیت و ضرورت دستیابی به قواعد فقهی را در بستر زمان و مکان الزام‌آور می‌نماید.

the jurisprudential study of the legitimacy of “al-kharaj be al-zaman” rule and its importance in the economic resilience based on the imam khomeini’s viewpoints

jurisprudential rules form the basis of our country’s civil law. accordingly, in this paper, while studying the “al-kharaj be al-zaman” rule using a descriptive-analytical method, its legitimacy is confirmed by ensuring that the issue of the narration is from a massoum (as) due to the existence of similar narratives to the rule, the practice of earlier jurisprudents and non-contradiction with jurisprudential principles. because this narrative is damaged in the shiite sources but is well-known in sunni sources as a fatwa reference. on the other hand, the difference between the latter and earlier jurisprudents views about the acceptance of a weak hadith clearly reveals the change in the criterion of a weak hadith for the earlier and latter jurisprudents. because the earlier have considered the confidence in issuing hadith from a massoum (as) as the criterion of authenticity. the rule states that the profit is subordinate to the property of a commodity, and the guarantor of a commodity will be profited from the benefits. the concept of “zaman” in the rule includes two different views. in this paper, while discussing both views, the importance of the aforementioned rule in the economic resilience and the role of taxation in providing economic security are addressed according to imam khomeini’s governmental sight to the rule. obviously, the emergence of the emerging issues necessitates the importance of achieving jurisprudential rules in the context of time and place.