ولایت حاکم بر کودکان بدون ولیّ خاص

پژوهش حاضر ولایت فقیه بر کودک بدون ولیّ خاص را بررسی می‌کند. مشهور فقیهان در فرض فقدان پدر و جد پدری و عدم نصب وصیّ از طرف پدر و جد پدری، فقیه حاکم را ولیّ انحصاری چنین کودکی می‌دانند. دیدگاه پیش‌گفته افزون بر اینکه دلایل محکمی ندارد، با قرائن مخالف متعددی روبروست. این مقاله در ابتدا شمول دلایل ولایت فقیه در دو رویکرد ولایت مطلقه و ولایت از باب امور حسبه، نسبت به این موضوع را بررسی کرده در ادامه با ارائه دلایلی از آیات، روایات و گزارش‌های تاریخی نتیجه می‌گیرد که شارع مقدس در این موضوع تشریع حقوقی مدّ نظر فقیهان را نداشته، تنها خواستار رعایت مصالح کودک بی‌سرپرست که امری عقلائی است شده است. در نهایت بیان می‌‌شود که تاکید بر ولایت انحصاری فقیه و کم رنگ نمودن نقش ولیّ عرفی همچون مادر و سایر نزدیکان کودک محصول عقلانیت عصری بوده، شاید تاکید بر آن در جامعه امروزی نه تنها صحیح نبوده، کارآمدی لازم گذشته خود را نیز نخواهد داشت.

Jurist’s Guardianship over Children without a Specific Guardian

The present study examines vilāyati faqī (jurist’s guardianship) on a child without a specific guardian. Wellknown jurists, assuming the absence of a father or paternal ancestor or the absence of a will by the father or paternal ancestor, consider the ruling jurist as the exclusive guardian of such a child. This view, in addition to having no strong reasons, faces several opposing arguments. This article first examines the inclusion of the reasons of vilāyati faqī in the two approaches of absolute vilāyat and vilāyat regarding the affairs of hisbi, and then concludes by providing reasons from verses, narrations and historical reports that the Holy Shāri’ did not have the opinion of the jurists but only demanded that the interests of the orphan child be observed, which is a customary stance. Finally, it is stated that the emphasis on the exclusive guardianship of the jurist and diminishing the role of the customary guardian like the mother and other relatives of the child is the product of and is a matter of the rationality which stands for past and old eras, perhaps emphasizing it in today’s society is not only wrong, but also it will not have the appropriate efficiency that it had long ago.