تاملی در ادله وحدت شخصی وجود

بحث وحدت وجود (با تفاسیر پرشماری که از آن ارایه شده است) از دشوارترین مباحث عرفان و فلسفه است؛ بحثی که مبتنی بر شهود عارف است و در قرن ها قبل از اسلام ریشه دارد. مقاله حاضر که درصدد بررسی ادله وحدت شخصی وجود با روش توصیفی ـ تحلیلی و رویکردی انتقادی است، پس از بیان مدعای وحدت شخصی و تمایز آن با وحدت تشکیکی وجود در فلسفه، به بررسی مهم ترین ادله وحدت وجود پرداخته و در پایان، اصولی را برای فهم بهتر مدعای عرفا در بحث وحدت شخصی وجود ذکر کرده است. ادله وحدت شخصی را می توان در چهار دسته شهود، گزارش های متواتر این شهود، آیات و روایات، و براهین عقلی جای داد. به نظر می رسد در این میان، شهود می تواند به منزله بهترین دلیل بر مدعای وحدت شخصی معرفی شود؛ البته درصورتی که محتوای شهود، دقیقا همان مدعای وحدت شخصی باشد. عدم وابستگی عرفان عملی به فهم دقیق این مسیله در عرفان نظری، لزوم پذیرش کثرت، تمایز خدا و خلق، و نفی حلول و اتحاد از اصولی هستند که باید در مسیله وحدت شخصی وجود کانون توجه قرار گیرند.