تحلیل مسیله تعقل از دیدگاه ارسطو و ابن‏ سینا

ارسطو برای نفس، حدوث جسمانی قایل است و نفس به منزله امر جسمانی، صلاحیت تعقل یا ادراک عقلی را ندارد. ادراک عقلی و صورت معقوله، اموری مجردند و برای تعقل نیاز به امری مجرد دارند. بنابراین ارسطو تعقل را بر عهده عقل می گذارد؛ اما این عقل مجرد با نفس مادی چه نسبتی دارد و چگونه در امر تعقل انسانی به ایفای نقش می پردازد. نظریه ارسطو با ابهاماتی آمیخته است که باید رفع گردد. ابن سینا با لحاظ نفس به منزله امری مجرد و با تمایز نهادن میان مقام ذات و مقام فعل در نفس انسانی، ادراک عقلی را به نفس نسبت می دهد. ادراک عقلی در نظر او، فعلِ جنبه ذاتی نفس تلقی می شود و نفس با عقل جزیی انسانی یکسان انگاشته می شود. تاثیر مبادی عالیه و نقش عقل فعال نیز در تعقل لحاظ می گردد. ابن سینا تاثیر عقل فعال در ایجاد صور معقوله در نفس ناطقه را به دو اعتبار وجود و ماهیت، افاضه و اشراق می نامد. مقاله حاضر به تحلیل و تبیین نظرات ارسطو و ابن سینا در این زمینه اختصاص دارد.