اختیار انسان از منظر قرآن و فیلسوفان

موضوع جبر و اختیار انسان یکی از مهم ترین موضوعات در قلمرو تفسیر و فلسفه به شمار می رود که در گذر تاریخ، همچنان مورد پژوهش اندیشمندان بوده است. برخی از آنان انسان را موجودی مجبور پنداشته اند، ولی جمهور آنان بر دیدگاه اختیار انسان پافشاری دارند. آیات قرآن نیز به دو دسته تقسیم می پذیرند: دسته ای جبرنمایند و دسته ای دیگر به گونه ای روشن اختیار را ثابت می کنند. فیلسوفان برای اثبات دیدگاه اختیار، از ادله عدالت و حکمت الهی بهره گرفته اند. در این میان دیدگاه اختیار با چالش هایی روبه رو شده که بارزترین آنها مسایل مربوط به قضا و قدر و علم پیشین الهی به افعال اختیاری انسان است که برخی در برابر آنها با اظهار عجز از پاسخ و پذیرش ایراد، دیدگاه جبر را برگزیده اند. از سوی دیگر در گفتار مفسران و فیلسوفان پرشماری نیز این موضوعات به گونه ای صحیح تبیین یافته و سخن مخالفان در بوته نقد نهاده شده است. بدین ترتیب پایه های دیدگاه اختیار انسان استوار مانده و هرگونه غبار ایراد و اشکال از چهره این دیدگاه برطرف شده است.