تشکیک وجود صدرایی و تطبیق اجمالی آن بر وحدت شخصی وجود

نظریه تشکیک خاصی وجود، یکی از پایه‏های اصلی حکمت متعالیه است. این نظریه، در برخی نوشته‏ها، به شکل صحیحی تبیین نشده است؛ ازاین‏رو، مطالعه دوباره آن می‏تواند تصویری مقبول‏تر از آن به دست دهد. مطابق این پژوهش، مباحثی چون «اشتراک معنوی» و «مشکک بودن» مفهوم وجود، «اصالت وجود» و «بساطت وجود» ازجمله مبانی این نظریه‏اند؛ چنان‏که وحدت و کثرت حقیقی موجودات و عین یکدیگر بودن وحدت و کثرت وجود، از مولفه‏های آن به‏شمار می‏آیند. بر پایه این نظریه، تمام مراتب هستی را، به‏رغم کثرت و اختلاف آنها، می‏توان واحدی شخصی، ساری و پیوسته دانست که از بالاترین مرتبه وجود (واجب‏الوجود بالذات) تا پایین‏ترین مرتبه آن (هیولای اولی) کشیده شده است. به‏این‏ترتیب حقیقت واحده و شخصی وجود، در عین وحدت و بساطتش متکثر، و دارای مراتب طولی و عرضی است. به نظر می‏رسد نظریه تشکیک خاصی صدرالمتالهین، متفاوت با نظریه وحدت شخصی ایشان است و می‏توان تفاوت‏هایی را میان آن دو قایل شد.