تحلیل هستی‌ شناختی ارتباط قوا با جنسیت در حکمت متعالیه

بحث درباره‌ قوای زن و مرد از مباحثی است که فیلسوفانی همچون سقراط، افلاطون و ارسطو متناسب با مباحث فلسفه‌ سیاسی خود، ذیل عناوینی همانند «دولت‌شهر، شهروندی، تدبیر منزل و آموزش» بدان پرداخته‌اند. فیلسوفان مسلمان نیز ضمن بیان مطالبی در باب نفس و ارتباط آن با قوا، اشاراتی به بحث مذکور داشته‌اند. در این میان، با اتکا به نوآوری‌های صدرالمتالهین در بحث قوا، به‌ویژه قوه‌ واهمه، بحث وحدت نفس و قوا و مانند آن و تحلیل مبانی هستی‌شناختی حکمت وی، ازجمله تشکیک وجود و وحدت شخصی وجود می‌توان تفاوت قوا بر اساس جنسیت را نتیجه گرفت. این مسئله در هریک از قوای نباتی، حیوانی و انسانی جاری است. اصلی‌ترین قوه‌ انسان قوه‌ عاقله است که گرچه با نظر ابتدایی در توضیحات صدرا در باب عقل، به نظر می‌رسد وی تفاوتی میان زن و مرد در طی مراحل عقلانی وجود قائل نیست و این امر برابری قوای دو جنس را به ذهن تبادر می‌کند، اما از عبارات صریحی که درباره‌ زن بیان می‌کند و نیز مبانی وی، برمی‌آید که به چنین تفاوتی باور داشته است. مقاله‌ حاضر با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی، در پی تبیین این تفاوت در کلام اوست.

ontological analysis of the relationship between faculties and gender in transcendent wisdom

the discussion about the faculties of men and women is one of the topics that philosophers such as socrates, plato, and aristotle have addressed in accordance with their political philosophy under titles such as &the city-state, citizenship, household management, and education.& muslim philosophers, while elaborating on the soul and its relation to faculties, have also made references to this issue.in this context, relying on mulla sadra’s innovations in treatment of faculties, especially the faculty of estimation (wahemeh) as well as unity of the soul and its faculties, and the like, and analyzing the ontological foundations of his philosophy, including the gradation of existence (tashkik al-wujud) and the personal unity of existence (wahdat al-wujud al-shakhsi), one can infer differences in faculties based on gender. this issue applies to the vegetative, animal, and human faculties alike.the primary faculty of a human being is the faculty of intellect (‘aql). at first glance, based on mulla sadra’s explanations regarding intellect, it may seem that he does not distinguish between men and women in the process of intellectual development, which might suggest an equality of faculties between the two genders. however, from his explicit statements about women and his philosophical foundations, it becomes evident that he believed in such a distinction. using a library-based and analytical method, this article seeks to clarify this difference in mulla sadra’s thought.