تحلیلی ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻧﯽ «واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ» و «ﻧﺴﺒﯽﮔﺮاﯾﯽ» و ﻧﻘﺪی ﺑﺮ اﺧﻼق ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ «اﻋﺘﺒﺎرﯾﺎت» ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ

بررسی معانی « واقع گرایی » و « نسبی گرایی » نشان می دهد، نه هر واقع گرایی مثبت است و نه هر نسبی گرایی منفی. واقع گرایی دو معنای وجودشناختی و معرفت شناختی دارد؛ همان گونه که نسبی گرایی در بحث وجودشناختی و معرفت شناسی مطرح می شود. از سوی دیگر، اعتباری نیز - دستکم - چهار معنا دارد: اعتباری در مقابل حقیقی؛ اعتباری در مقابل اصیل؛ اعتباری به معنای موجود وابسته؛ اعتباری به معنای اعتباریات عملی. اگرچه نظریه « اعتباریات » علامه طباطبائی یکی از معانی نسبی گرایی محسوب می شود، ولی باید توجه داشت چون ناظر به بحث وجودشناختی و علت و معلول بوده، پس با اخلاق نسبی بی ارتباط است. حتی اگر آن را در بحث معرفت شناسی هم وارد کنیم، چون اعتباریات با واقعیتی به نام « کمال » و « سعات » انسان یا همان « قرب به خدا » ارتباط برقرار می کند، به گونه ای که همه افعال اختیاری انسان اگر مطابق با کمال واقعی باشد، ارزشمند خواهد بود و این دانش نیز در فطرت همه انسان ها به مثابه یک شناخت اصیل، عمومی و ثابت وجود دارد، در زمره واقع گرایان و طرفداران اخلاق مطلق قرار خواهد گرفت؛ زیرا با دقتدر معانی واقع گرایی و نسبی گرایی و نیز با توجه به نظریه اعتباریات علامه طباطبائی، می توان گفت: اعتباریات ایشان از قبیل اعتباریات محض نیست، بلکه ریشه در واقعیت دارد.

an analysis of the meanings of realism and relativism and a critique of moral relativism as per allameh tabatabaii's theory of i'tibariyat

examining the meanings of realism and relativism shows that not every realism is positive, nor is every relativism negative. realism has two existential and epistemological meanings, just as relativism can be raised in the ontological and epistemological discussions. on the other hand, i’tibari (mentally-posited concepts) has at least four meanings: i’tibari versus real, i’tibari against genuine, i’tibari as dependent entity and i’tibari as practical consideration. although, allameh tabatabaii’s theory of i’tibariyat is reckoned as one case meaning of relativism, it is irrelevant to relative ethics, because it concerns ontology and causal relation. even if we propose it in the field of epistemology, because i’tibariyat is tied up with a reality called perfection and happiness of man or proximity to god, all voluntary acts of man, provided in accordance with real perfection, will be valuable. such knowledge also exists in the innate nature of all human beings as an original, general and stable knowledge; allameh tabatabaii will thus be among the realists and supporters of the absolute ethics theory. by a close look into allameh’s theory of i’tibariyat from one side, and into the meanings of relativism and realism from another side, one may say that his theory of i’tibariyat is not purely mentally posited, rather it has a root in reality somehow.