بررسی تحلیلی اثبات تجرد برزخی نفس از طریق ثبات نفس و تغییر بدن از دیدگاه صدرالمتالهین

تقسیم موجودات به مادی و مجرد ازجمله آموزه‌های فیلسوفان پیش از صدرالمتالهین است که گرچه مورد ‌پذیرش او نیز واقع شد، در چارچوب مبانی فلسفی وی تفسیر تازه‌ای یافت. وی با تقسیم تجرد به برزخی و عقلی، برخی ادلۀ فیلسوفان پیشین بر اثبات مغایرت نفس و بدن را برای اثبات تجرد برزخی نفس به کار برد که ازجمله آنها دلیلی از ابن‌سیناست که بر ثبات نفس و تغییر بدن مبتنی است. از این استدلال می‌توان دست‌کم سه تقریر ارائه داد که برخی از آنها در آثار صدرالمتالهین یافت می‌شود. با تحلیل استدلال، آشکار می‌شود که در مقام به‌کارگیری استدلال یادشده به منظور اثبات تجرد نفس، همۀ فروض محتمل توسط فیلسوفان بررسی نشده است. درعین‌حال با نظر به برخی آرای فیلسوفان می‌توان همچنان از این دلیل دفاع کرد. در نهایت گرچه این دلیل مستقیماً نوعی خاص از تجرد را ثابت نمی‌کند، از دیدگاه صدرالمتالهین باید آن را صرفاً مثبت تجرد برزخی نفس تلقی کرد؛ چراکه به باور او فقط کسانی از تجرد عقلی برخوردارند که کلی را درک کنند و افراد بسیار اندکی قادر به درک کلی‌اند. پس ادله‌ای که تجرد همه نفوس انسانی را ثابت می‌کنند، براساس دیدگاه صدرا، جز تجرد برزخی را شامل نمی‌شوند