تاملی بر همسان‌انگاری اجتهاد فقهی و هرمنوتیک فلسفی

طرفداران هرمنوتیک فلسفی، تفاوت احکام در فقه و اجتهاد فقهی را مویدی بر اندیشه مذکور برشمردند. تامل در فرایند اجتهاد فقهی و مبانی، آموزه‌‌ها و پیامدهای هرمنوتیک فلسفی، شباهت‌ها و تمایزهایی را نشان می‌دهد. ازاین‌رو پرسشی در ذهن پدیدار خواهد گشت که رابطه بین اجتهاد فقهی و هرمنوتیک چگونه ارزیابی می‌شود: همسانی یا تغایر؟ پژوهش پیش‌رو با روشی تحلیلی و توصیفی به نتایج زیر رهنمون شد: همسان‌انگاری اجتهاد فقهی و هرمنوتیک فلسفی سخنی خلاف واقع است؛ چه، از جهت هستی‌شناختی هرمنوتیک فلسفی مفسر‌محور و گریزان از جست‌وجوی مراد مولف است؛ درحالی‌که اجتهاد فقهی مولف‌محور است و در پی کشف مراد مولف می‌باشد و اختلاف رویکرد بیانگر تقابل است. از نظر معرفت‌شناختی هرمنوتیک فلسفی همه ‌فهم‌ها و تفاسیر را بدون ترجیح یکی بر دیگری در عرض هم قرار می‌دهد، درصورتی‌که در اجتهاد فقهی چنین ادعایی پذیرفته نیست و صرفاً یکی از فهم‌ها مطابق با واقع است. از نظر روش‌شناسی نیز اجتهاد فقهی برخلاف هرمنوتیک فلسفی که پیش‌داوری را شرط تحقق فهم می‌انگارد، به ‌تفصیل باورمند است و با دسته‌بندی پیش‌داوری به بایسته، نبایسته و شایسته، تحقق فهم و تفسیر را متوقف بر پیش‌داوری‌ها یا به بیان بهتر پیش‌فهم‌های بایسته و شایسته می‌داند.