بررسی تقریر شهید مطهری از برهان نظم

از مشهور‌ترین ادله‏ای که اندیشمندان اسلامی از جمله شهید مطهری در مقام اثبات وجود خداوند اقامه کرده‌اند، برهان شبه‌فلسفی نظم است. شهید مطهری در تقریر این برهان، با تمسک به حساب احتمالات، نظم ناشی از علت غایی را اثبات می‌کند و آن را واسطۀ اثبات خدا برای جهان طبیعت قرار می‌دهد. به اعتقاد وی، نظم ناشی از علت فاعلی (صِرف این نوع نظم)، نمی‏تواند خدا را اثبات کند و تاکید می‌کند که برهان نظم به علت فاعلی مربوط نیست. وی ضمن انتقاد از بیان متکلمانۀ برهان نظم، بیانی حکیمانه از آن ارائه می‌دهد و با دقتی ویژه برهان هدایت را از برهان نظم جدا می‌کند. او تقریر برهان نظم را بر اساس اصول مورد قبول علمای قدیم نیز توضیح می‌دهد و آن را ناتمام می‌داند. در این پژوهش کوشیده‌ایم با روش توصیفی تحلیلی به بررسی برهان نظم از دیدگاه شهید مطهری بپردازیم تا با استناد به مبانی فکری آن استاد در مجموعه آثارش، برخی ابهام‏های مطرح در مقدمات، مبانی، تعاریف و تقریر وی را برطرف سازیم.