تحلیل مفهومی «ثبوت بالعرض» و «ثبوت بالتبع» در حیطۀ‎ صفات الهی، از منظر صدرالمتالهین

در حکمت متعالیه، ثبوت صفات الهی برای باری‌تعالی به‌مثابه ثبوت وجود برای ماهیت انگاشته می‌شود. این ثبوت، گاه متصف به «ثبوت بالعرض» و گاه نیز متصف به «ثبوت بالتبع» می‌گردد. «ثبوت بالعرض» در نگاه منطق‎دانان و به اذعان صدرالمتالهین، ثبوتی غیرحقیقی و مجازی است؛ درحالی‎که در «ثبوت بالتبع»، محمول برای موضوع به نحو اجمالی ثابت می‌گردد. اعتقاد به این دو نوعِ متفاوت از ثبوت برای صفات الهی و ماهیات، در بدو امر ناممکن و متناقض‎نماست. مسئله پژوهش جاری، تحلیل معناشناختی «ثبوت بالتبع» و «ثبوت بالعرض» از منظر صدرالمتالهین و مقایسه آن دو با یکدیگر برای اثبات یا رفع متناقض‎نمای مذکور است. رهیافت به‌دست‌آمده که با روش تحلیلی ‌  منطقی عبارات صدرالمتالهین حاصل گشته است، بیان دو احتمال در معنای «ثبوت بالتبع»، با لحاظِ دو نگاه متفاوت نسبت به ماهیات و صفات الهی است که هیچ‎یک با «ثبوت بالعرض» ناسازگار نخواهند بود.