مبانی و قواعد فلسفی کلام و کتاب الهی در هستی‎شناسی نوین صدرالمتالهین

یکی از مباحث الهیات، بحث کلام حق‌تعالی و متکلم بودن خداوند است. این مسئله با روش حکمت متعالیه صدرالمتالهین، تحت عنوان بحث کلام و کتاب در کتب مختلف صدرالمتالهین آمده است. وی با دیدگاهی وجودشناختی و‎ با ذهن انتزاعی و تجریدی خود و با مدد آیات و روایات به بررسی کلام و کتاب الهی پرداخته و از مبانی فلسفی خود در تبیین مسئله بهره جسته است. صدرالمتالهین نگاهی معرفت‎شناسانه به هستی دارد و اصولاً میان هستی و هدایت‌های الهی جدایی نمی‌بیند. عالم و مراتب آن از نظر او، سراسر دلالت و به مثابه الفاظ انباشته از معنایند و براین‎اساس هر مرتبه از هستی از حیثی کلام است و از حیث دیگر کتاب؛ اما اینها نه شعر و تخیل است و نه صرف شهود عرفانی، و هنر صدرالمتالهین در همین‌جاست که با رویکرد وجودشناختی، به تبیین فلسفی حکمی این ساحت از هستی پرداخته است که می‌توان برای آن قواعدی تنظیم کرد. در این مقاله، این قواعد استخراج و تبیین می‌شود.