رهیافت تطبیقی به ماده‌انگاری نفس در کلام اسلامی و فیزیکالیسم در فلسفه ذهن

در میان متکلمان اسلامی از گرایش‌های گوناگون اشعری، معتزلی و اهل حدیث گرفته تا برخی متکلمان امامیه، دیدگاهی مطرح است که نفس انسانی را جسمانی و مادی تفسیر می‌کند. در میان این گرایش‌های کلامی برخی نفس را جسم لطیف، برخی جزء اصلی بدن و برخی عرض می‌انگارند، و گروهی اصل وجود نفس را انکار کرده، آن را همین بدن و هیکل محسوس می‌دانند. در عرصه فلسفه ذهن نیز گرایش‌های فیزیکالیستی گوناگونی مطرح است که نفس یا ذهن انسان را به مغز یا کارکرد یا رفتار تحویل برده‌اند. از این دیدگاه‌ها به «این همانی ذهن و مغز»، «کارکردگرایی» و «رفتار گرایی»، یاد می‌شود. در این مقاله پس از تبیین دیدگاه‌های ماده‌انگاری نفس در کلام اسلامی و مقایسه اجمالی آن با نظریات فیزیکالیستی در فلسفه ذهن، مبانی و زیرساخت این دیدگاه‌ها کاویده شده و پیامدها و لوازم مشترک میان آنها مانند هویت شخصی، حقیقت مرگ، حیات برزخی، آثار شگفت‌انگیز نفس، کرامت انسان، استخراج شده است.