پارادوکس کرول از منظر ویتگنشتاین، ابن سینا، و خواجه نصیر

پارادوکس کَرول بنیادی‌ترین مفهوم منطق، یعنی مفهوم استنتاج را به چالش می‌کشد و چنین می‌نمایاند که در هیچ استنتاجی نمی‌توان از مقدّمات به نتیجه رسید. مقاله‌ی پیش رو این پارادوکس را بر سه اندیشمند بزرگ، ویتگنشتاین، ابن‌سینا، و خواجه نصیر، عرضه می‌کند و می‌کوشد تا راه‌حلّی را از سخنان آنان فرا چنگ آورد. ویتگنشتاین از یک وضع مقدّم بیان‌ناپذیر ولی نشان‌دادنی در همه‌ی استنتاج‌ها سخن می‌گوید که سرانجام به تفکیک قاعده از مقدّمه می‌انجامد. ابن‌سینا نیز اصول منطقی را مکیال می‌داند نه مادّه، که این دقیقاً همان تفکیک یادشده است. و خواجه نصیر از نیازمندی هر قیاس اقترانی به یک وضع مقدّمِ معاون و مقارن سخن می‌راند که بیان دیگری از وضع مقدّم بیان‌ناپذیرِ نشان‌دادنیِ ویتگنشتاین است که باز به تفکیک یادشده منتهی می‌شود. و تفکیک قاعده از مقدّمه و نارواییِ تبدیل اوّلی به دومی کلید حلّ پارادوکس کرول است. این دقیقاً همان تفکیک یادشده است. و خواجه نصیر از نیازمندی هر قیاس اقترانی به یک وضع مقدّمِ معاون و مقارن سخن می‌راند که بیان دیگری از وضع مقدّم بیان‌ناپذیرِ نشان‌دادنیِ ویتگنشتاین است که باز به تفکیک یادشده منتهی می‌شود. و تفکیک قاعده از مقدّمه و نارواییِ تبدیل اوّلی به دومی کلید حلّ پارادوکس کرول است.