تبیین رابطه صفات ذاتی و ذات واجب از دیدگاه صدرالدین شیرازی

پیرامون صفات ذاتی خداوند دو دیدگاه عمده وجود دارد. فلاسفه اسلامی قبل از صدرا و متکلمان امامیه عینیت صفات و ذات را برگزیدند. دسته ای از متکلمان غیر امامیه مانند اشاعره و کرامیه قائل به زیادت صفات بر ذات شدند ملاصدرا با رد کردن دیدگاه متکلمین غیر امامیه ادعای فلاسفه و متکلمان امامیه قبل از خود را که تنها با مبنا قرار دادن بساطت ذات، کثرت صفات را از ذات واجب نفی کردند؛ برگزید و ادعای عینیت صفات و ذات در تحقق خارجی را مطرح کرد. وی ضمن تشبیه رابطه صفات و ذات به رابطه معقولات ثانی فلسفی و وجود، و با استفاده از حیثیت تقییدیه کیفیت عینیت صفات و ذات را بیان کرد. ملاصدرا در مقام تصدیق و اثبات علاوه بر بیان محذورات زیادت صفات بر ذات و شکل دادن آنها در قالب قیاس استثنائی؛ استدلال های دیگری را اقامه کرد که با استفاده از مبانی خاص فلسفی خود نظیر اصالت و تشکیک وجود به اثبات مدعای خویش نائل آمد. به مناسبت طرح بحث صفات ذات؛ صفات اضافی، سلبی و فعلی هم بررسی شد که با تحلیل صدرا صفات اضافی و سلبی عین ذات واجب هستند و صفات فعل هم به اعتبار ارجاع به صفت قدرت عین واجب شدند.

An Explanation as to the Relationship between Essential Attributes and Necessary Essence in Mulla Sadra's Viewpoint

Hamid Reza Khademi[1] Salman Shari'ati[2] There are two main views about essential attributes of God. Muslim philosophers prior to Mulla Sadra and Imamiyyah theologians believed in the identity of attributes and essence. A group of nonImamiyyah theologians, including Ash'arites and Karramiyyah, believed in the augmentation of attributes over essence. Refuting the view of nonImamiyyah theologians, Mulla Sadra accepted the claim of Imamiyyah philosophers and theologians prior to him, who negated the multiplicity of attributes from necessary essence on the basis of simplicity of essence, and proposed the identity of attributes and essence in external actualization. Likening the relationship between attributes and essence to the relationship between philosophical secondary intelligibles and being, and using the conditional mode, Mulla Sadra explained the identity of attributes and essence. In addition to explaining the false consequences of augmentation of attributes over essence and forming them in the form of an exceptional deduction and in order to prove his idea, he put forward other arguments and could prove his claim using his own philosophical principles such as fundamentality and gradation of existence. Because of discussing the attributes of essence, relative and negative attributes are discussed in this paper, which are identical to necessary being, based on Mulla Sadra's analysis.   [1] . Assistant professor of philosophy, researching and development institute of Humanism Science, corresponding author  [2] . MA student of Islamic philosophy and theology, Qom University