ابتکارات صدرالمتالهین و برخی فیلسوفان متاخر در حل معمای شناخت

مسئله چگونگی امکان پذیر بودن معرفت همواره از مهمترین مسائل فلسفی درباره معرفت بوده است که از دیرباز فیلسوفان بدان توجه کرده و راه حل های متفاوتی برای آن ارائه داده اند. فیلسوفان مسلمان نیز در بحث وجود ذهنی تلاش کرده اند تا ضمن تعریف علم به تمثل حقیقت شیء یا حضور ماهیت شیء در نزد مدرک، چگونگی مطابقت ادراک را با شی ء ادراک شده، تبیین کنند. سرانجام در این تلاش ها ملاصدرا با عنایت به حصول مفهوم شیء‌ در ذهن، نه ذات و حقیقت آن و نه فرد و مصداق آن و تفکیک بین حمل اولی و حمل شایع، به حل معما و پاسخ گویی به شبهات مربوطه پرداخته است. علاوه بر این، تلاش دیگری نیز از طرف برخی فیلسوفان متاخر بر پایه انتزاع مفاهیم فلسفی از تامل حضوری در رویدادهای نفسانی و شکل گیری قضایای اولی از آن مفاهیم، صورت گرفته و چنین قلمداد شده که صدق این قضایا قطعی است و آنچه با رعایت اصول و ضوابط منطقی از آنها به دست آید تابع ارزش آنها بوده و بنابراین. صدق آن قطعی خواهد شد. در این مقاله بر آنیم تا ضمن بررسی و تحلیل نظر ملاصدرا در بحث وجود ذهنی، بر اساس برداشت های مختلفی که از آن شده است، و نیز برخی فیلسوفان متاخر در حوزه مفاهیم فلسفی، میزان توفیق آنها را در مسئله چگونگی امکان پذیر بودن معرفت و دست رسی به واقع تعیین کنیم.