نسبت واقع‌ گرایی علمی با رویکردهای تبیین‌ کنندۀ پیشرفت علم

یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح‌ شده در مطبوعات فلسفۀ علم مناقشۀ واقع ‌گرایی و پاد واقع‌گرایی علمی است. همچنین در سال‌های اخیر ادبیات نسبتاً مفصلی در خصوص رویکردهای تبیین‌کنندۀ پیشرفت علم به وجود آمده است. هدف این مقاله بررسی نسبت واقع‌گرایی/پادواقع‌گرایی علمی با رویکردهای تبیین‌کنندۀ پیشرفت علم است. در این مقاله منظور از واقع‌گرایی علمی واقع‌گرایی معرفتی است، که ادعا می‌کند نظریات علمیِ بالغ و موفق توصیفی (تقریباً) صادق از جهان ارائه می‌دهند. در مقابل، مدافعان پادواقع‌گرایی معرفتی امکان کسب معرفت از هویات مشاهده‌ناپذیر را رد می‌کنند. رویکردهای تبیین‌کنندۀ پیشرفت علم با توجه به هدفی که برای علم در نظر گرفته‌اند، در این چهار دسته ارائه شده‌اند: رویکرد معرفتی، رویکرد معنایی، رویکرد حل مسئله (کارکردی) و رویکرد مبتنی بر فهم. در این مقاله استدلال می‌شود که دو رویکرد معرفتی و معنایی با توسل به مفهوم صدق در زمرۀ دیدگاه‌های واقع‌گرایانه قرار می‌گیرند. رویکرد حل مسئله نیز به دلیل جایگزینی معیار توانایی حل مسائل با صدق، رویکردی پادواقع‌گرایانه به شمار می‌آید. ادعای اصلی مقاله این است که گرچه در ابتدای امر به نظر می‌رسد که رویکرد مبتنی بر فهم از مفهوم صدق در شرح دیدگاه خود استفاده کرده، اما نشان داده می‌شود که این رویکرد در تعیین اولویت میان صدق و فهم، فهم را اولویت خود قرار می‌دهد. این ادعا بدان معناست که در این رویکرد ملاک انتخاب نظریۀ ارجح نه تقرب به حقیقت، بلکه چگونگی فهم آن است. بنابراین رویکرد مبتنی بر فهم رویکردی پاد واقع‌گرایانه است.

the relationship between scientific realism andscientific progress accounts

one of the most significant topics in the philosophy of science literature is the debate between scientific realism and anti-realism. in recent years, a considerable amount of literature has emerged on scientific progress accounts. the aim of this article is to explore the relationship between scientific realism/anti-realism and scientific progress accounts. scientific realism, in this article, refers to epistemic realism, which posits that mature and successful scientific theories offer an (approximately) true description of the world. in contrast, advocates of epistemic anti-realism reject the possibility of acquiring knowledge about unobservable entities. scientific progress accounts fall into four categories based on their intended purpose: epistemic, semantic, problem-solving (functional), and noetic. this article argues that the epistemic and semantic accounts, which rely on the concept of truth, are based on scientific realism. the problem-solving account is considered an anti-realistic approach since it replaces the criterion of truth with the ability to solve problems. the primary argument of this article is that although the noetic account appears to use the concept of truth in its explanation, it prioritizes understanding over truth in determining the preferred theory. this means that the criterion for selecting the preferred theory is not approximation to the truth, but rather understanding. as a result, the noetic account is based on an anti-realistic approach.