بررسی رابط و یا رابطی بودن ممکنات از نظر جلال‌الدین دوانی

ملاصدرا با اعتقاد به رابط بودن ممکنات، مدعی است که از سخنان همۀ حکمای پیش از خود، از جمله جلال‌الدین دوانی رابطی بودن ممکنات استتناج می‌شود، اما دوانی که در آثار خود رابطۀ ممکنات و علّت را با مفهوم «انتساب» بیان می‌کند، این مسئله را به دو شکل مطرح کرده است: شکل اول همان امری است که به نظریۀ «ذوق‌التاله» شهرت دارد، اما در شکل دوم با تکیه بر تعبیر تشان به جای رابطۀ علّی معلولی و توضیح مفهوم ام‌النسب، مفهوم انتساب را به نحو دقیق‌تری عنوان می‌کند؛ به صورتی که قابل تطبیق با وجود رابط در دستگاه وحدت شخصی ملاصدراست. در مقالۀ حاضر با پذیرش شکل دوم به عنوان نظریۀ کامل‌تر و دقیق‌تر دوانی، چنین نتیجه‌‌گیری می‌‌شود که آن‌چه موجب شده ملاصدرا معتقد باشد، دوانی ممکنات را وجود رابطی می‌داند دو امر است: یکی بیان ناموفق دوانی از مقصود خود و دیگری عدم توجه ملاصدرا به شکل دومِ بیان انتساب.

A Study of Jalal alDin Davani’s View Regarding the Relationship between Possible Beings and the Necessary Being: Dependency or Relationality?

Received: 24/02/2018       |       Accepted: 13/08/2018 According to Sadra, the relationship between possible beings and the Necessary Being is dependency. He believes that all other Muslim philosophers before him, including Jalal alDin Davani understood this relationship to be relational. However, Davani, who in his works holds that the relation between the cause and the effect is a kind of “attribution”, explains this relation in two different forms, the first of which is known as the theory of Zawq alTa’alluh (Inclination to Divinity); from his views in this regard one can mostly conclude the relationality of possible beings. In the second form he uses the concept of emanation instead of causality and the notion of the source of attributions (Um alNisab) to more precisely explain the concept of “attribution” and considers it to be synonymous with manifestation and emanation in a way that one can say Davani’s view corresponds to that of Sadra concerning personal unity. In this paper, firstly it is shown that the second approach to Davani’s view is a more complete and precise one and secondly, it is concluded that two matters caused Sadra to believe that Davani considered possible beings to be relational beings:  Davani’s unsuccessful explanation of his intended meaning and Sadra’s inattention to the second form of the explanation of “attribution”. 🞕 Zare, I., Jevareshkian, A., Kakaei, Q. & Hosseini Shahroudi, S. M. (2019). A Study of Jalal alDin Davani’s View Regarding the Relationship between Possible Beings and the Necessary Being: Dependency or Relationality?. The Journal of Philosophical Theological Research, 21(79), 25۔ 46. https://doi.org/ 10.22091/pfk.2017.1447.1471.