بررسی دیدگاه ملاصدرا و سهروردی در باب عالم مثال

در باب تفسیر هستی و تحلیل مراتب عالَم‌، عالمِ مثال به عنوان مرتبه‏ای از مراتب سه‏گانه هستی در مکتب اشراقی و صدرایی مورد پذیرش قرار گرفته است‌‌. شیخ اشراق به جهت محال بودن انطباع صُور خیالی کبیر در صغیر طرح عالم مثال منفصل را وجهۀ همت خویش قرار داده و معتقد است قوۀ خیال انسان‌، مادی بوده و در ادراک صرفاً نقش اِعدادی دارد، به‏نحوی که نور اسفهبدی به نحو اشراقی صُور خیالی را در همان عالم مُثُل معلّقه می‏بیند‌‌. ملاصدرا نیز اگر چه اصلِ وجود عالم مثال و برخی ویژگی‌ها آن نظیر تجرّد از ماده و تقیّد به تعلّقات مادی را می‏پذیرد‌، اما با مبانی خاص خویش‌، افق جدیدی از این عالم ارائه کرده و ابداعاتی پدید ‏آورده است‌‌. وی با اثبات تجرّد تمام قوای ادراکی انسان از جمله قوۀ خیال‌، آن را به مبادی عالی هستی مرتبط ساخته و با اعتقاد به خلاقیّت نفس‌، افاضات مثال منفصل را موجب آمادگی نفس برای خلق صُور خیالی می‏داند و از این روی به رهیافت‏های معرفتی و الهامی ویژه‏ای دست یافته است‌‌.

An Investigation into Sadra and Suhravardi’s Views regarding the World of Ideas

The way God intervenes in the natural world is considered a major and longstanding issue in the realm of theology and philosophy of religion where efforts to resolve it has led to proposing various and, at times, opposing views, spanning from determinism to delegation‌‌. By employing a novel criterion to distinguish between various divine actions in the world, the current paper attempts to present and assess Allamah Tabatabaei’s approach as an Islamic determinist philosopher in regard to the topic and seeks to lay the groundwork for offering solutions in both deterministic and indeterministic models by revisiting the causal homogeneity principle in order to find a way out of dominant intellectual impediments‌‌. To that end, the paper serves to show that by extending the concept of causal homogeneity within a deterministic framework, one can attest to the direct interference of immaterial entities in the material world, whereas by resting upon the ‘principle of causal necessity’ and a particular attitude towards the principle of homogeneity within an indeterministic framework, one can defend the interference of immaterial causes in order to realize one of the possible probabilities‌‌.