نقد و بررسی راه‌کار «ترکِ اولی» در توجیه خطاهای انبیاء

در این مقاله به بررسی اصطلاح «ترکِ اولی» به‌ عنوان راه‌کاری برای دفاع از عصمت انبیاء در مواجهه با آیاتی از قرآن کریم که ظاهرشان بر ارتکاب معاصی توسط انبیاء دلالت دارند، پرداخته شده و پس از معناشناسی «ترکِ اولی»، این سئوال محور بحث و بررسی قرار گرفته است که آیا دلایل عقلی عصمت انبیاء با صدور ترکِ اولیٰ از انبیاء سازگار است؟ به عقیدۀ نگارنده با توجه به این‌که ترکِ اولی، نوعی خطا و لغزش است و چون دلایل عقلی عصمت (مانند وثوق و اعتماد مردم به انبیاء، غرض اِرشاد مردم از رسالت، لزوم تبعیت از انبیاء، قاعدۀ لطف و عدم اِعراضِ قلوب مردم از انبیاء) مستلزم نفی هر گونه خطا و لغزشی از انبیاء است، انبیاء باید از ترکِ اولیٰ نیز معصوم باشند و این راه‌کار متکلمان اسلامی در توجیه آیات دال بر معاصی انبیاء موفق نیست. پذیرش ارتکاب ترکِ اولیٰ از سوی انبیاء به معنای پذیرش ارتکاب خطا توسط ایشان و خلافِ اعتقاد شیعه به عصمت انبیاء است. در نتیجه، کلام شیعی با چالشی بزرگ در توجیه آیات دالّ بر صدور خطا و لغزشِ انبیاء مواجه خواهد شد که به نظر نگارنده مستلزم بازنگری در اعتقاد کلامی شیعه در باب عصمتِ مطلق انبیاء است.