بررسی تاثیر آموزش مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر کیفیت خواب در بیماران تحت همودیالیز

پیش‌زمینه و هدف: بیماری نارسایی مزمن کلیه یک بیماری غیرقابل‌برگشت و پیش‌رونده کلیه در جهان و نیز ایران می‌باشد و همودیالیز که به‌عنوان شایع‌ترین درمان محافظتی در این بیماران می‌باشد تاثیر بسزایی در زندگی بیمار خواهد داشت. اختلال خواب در این بیماران با مشکلات جسمی، رفتاری و روانی همراه است. هدف این مطالعه تعیین تاثیر به‌کارگیری مدل اعتقاد بهداشتی بر کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز بیمارستان شهید مدنی خوی در سال 1397 می‌باشد.مواد و روش کار: پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون بود که بر روی ٧٠ بیمار واجد شرایط، به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی از جامعه در دسترس انتخاب و به دو گروه مداخله و کنترل تخصیص داده شدند و ابزار پژوهش پرسشنامه دموگرافیک و پرسشنامه کیفیت خواب پیتزبورگ بود که طی جلسه اول، توسط پژوهشگر برای هر دو گروه تکمیل گردید سپس برای گروه مداخله برنامه آموزشی مدل اعتقاد بهداشتی در شش مرحله (حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، موانع درک شده، راهنماهایی برای عمل و خودکارآمدی درک شده) در قالب هشت جلسه یک‌ساعته (هر هفته یک جلسه) که به‌صورت گروهی و پیگیری به مدت دو ماه انجام گرفت. در گروه کنترل نیز مراقبت‌های روتین انجام شد و هیچ مداخله خاصی انجام نگردید. مجدداً پرسشنامه کیفیت خواب توسط پژوهشگر برای هر دو گروه تکمیل گردید به‌منظور تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. داده‌ها توسط نرم‌افزار spss نسخه 24 و آزمون‌های آماری تی مستقل، کای اسکوئر و من ویتنی و ویلکاکسون تجزیه‌وتحلیل شدند.یافته‌ها: بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده اختلاف میانگین نمره کل کیفیت خواب در دو گروه مداخله و کنترل قبل از مداخله ازنظر آماری معنی‌دار نبود. (p>0.05) ولی بعد از مداخله، اختلاف میانگین نمره کیفیت خواب در تمامی ابعاد به‌جز بعد استفاده از داروهای خواب‌آور در دو گروه مداخله و کنترل ازنظر آماری معنی‌دار بود (p< 0.05).بحث و نتیجه‌گیری: آموزش بر اساس مراحل مدل اعتقاد بهداشتی می‌تواند در بهبود و ارتقاء کیفیت خواب بیماران تحت همودیالیز موثر باشد. آموزش پرستاران در خصوص استفاده از این مدل، می‌تواند بر بهبود کیفیت خواب بیماران تاثیرگذار باشد. بنابراین استفاده از این مدل برای مراقبت این بیماران و بیماران مشابه توصیه می‌شود.

THE EFFECT OF EDUCATION BASED ON HEALTH BELIEF MODEL ON THE QUALITY OF SLEEP IN HEMODIALYSIS PATIENTS REFERRED TO SHAHID MADANI HOSPITAL OF KHOY IN 2018

Background Aims: Chronic renal failure is an irreversible and progressive kidney disease in the world and also in Iran. Hemodialysis is the most common protective treatment in these patients and it has a significant impact on the patient #39;s life. Sleep disorders in these patients are associated with physical, behavioral, and psychological problems. The aim of this research was to examine the effect of applying the health belief model on sleep quality in patients undergoing hemodialysis at Khoy Shahid Madani Hospital in 2018.Materials Methods: This study was a quasiexperimental research with a pretestposttest design and subjects were selected by random sampling from the available population (70 eligible patients) and then patients were assigned to the intervention and control groups. The Demographic Questionnaire and Pittsburgh Sleep Quality Questionnaire were completed by the researcher for both groups during the first session. Then, for the intervention group, the health belief model training program was performed in six stages (perceived sensitivity, perceived intensity, perceived benefits, perceived barriers, guidelines for practice, and perceived selfefficacy) in the form of eight onehour sessions (one session per week) in groups and followed up for two months. In the control group, routine care was performed and no special intervention was performed. The sleep quality questionnaire was completed by the researcher for both groups. Descriptive and inferential statistics were used to analyze the data. Data were analyzed by SPSS software version 24 using independent ttest, Chisquare, MannWhitney, and Wilcoxon tests.Results: Based on the findings, the difference between the mean score of total sleep quality in the two groups of intervention and control before the intervention was not statistically significant (p> 0.05), but after the intervention, the difference in the mean score of sleep quality in all dimensions was statistically significant except for the use of hypnotics in the intervention and control groups (p <0.05).Conclusion: Training based on the stages of the health belief model can be effective in improving and enhancing the sleep quality of patients undergoing hemodialysis. Training nurses about the use of this model can improve the sleep quality of patients. Therefore, the use of this model is recommended for the care of these patients and similar patients.