بازتاب ضرب‌المثل‌های برخاسته از افسانه‌های اسرائیلی در متون عرفانی ادب فارسی

بسیاری از روایات و افسانه‌های ساختگی تورات دربارۀ زندگی پیامبران(ع) از طریق یهودیان تازه‌مسلمان به‌همراه بافته‌های خودساختۀ آنان، در کتاب‌های تفسیری و تاریخی راه یافت. بر همین اساس، احادیثی از پیامبر اسلام(ص) جعل کردند و افسانه‌هایی دربارۀ آن ساختند و در بین خواص رواج دادند و به‌تَبَعِ آن، عوام نیز این جعلیات را واقعی پنداشتند؛ بدین ترتیب این افسانه‌ها در زبان مردم کوچه و ‌بازار رخنه کرد و سبب خلق ضرب‌المثل‌هایی شد که از گذشتۀ دور تاکنون، به‌عنوان جزئی از فرهنگ‌ها و باورهای مردم محسوب می‌شود. در این مقاله به‌شیوۀ تحلیلی‌توصیفی، ضمن تبیین سیر تاریخی برخی از این ضرب‌المثل‌ها از قبیل «حیله‌گری مار و دشمنی با انسان»، «زیر پای کسی علف سبز شدن»، «شومی کلاغ و مقدس بودن کبوتر»، «از دماغ فیل افتادن» و «خروس بی‌محل» که با هنرمندی و چیره‌دستی شاعران و نویسندگان حوزۀ عرفان، سبب خلق مضامین بکر و نو در ادب عرفانی شده و در اشعار شاعران عارف‌مسلک تبلور یافته، به نقد و تحلیل آن‌ها پرداخته شده است.