سه‌گانۀ اعتدال در عرفان ابن‌عربی

این پژوهش با روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی مفهوم اعتدال در اندیشۀ ابن‌عربی می‌پردازد و ضمن تحلیل انتقادی مواضع این متفکر، نقطۀ ابهام اندیشۀ او را برطرف می‌کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ابن‌عربی مفهوم اعتدال را در سه موضع مطرح کرده است؛ در موضع نخست، اعتدال اسماء الهی را کشف می‌کنیم که واجد شان وجودشناختی است. موضع دوم اعتدال، ملحق به معرفت مطلوب بشری، شامل رعایت تمایز میان دو ساحت تنزیه و تشبیه و حفظ تعادل میان این دو آموزۀ معرفتی است. اعتدال سوم، به حوزۀ اخلاق تعلق دارد و نتیجۀ آن بازسازی الگوی اعتدال اسمائی در مقام تکوین شخصیت انسانی است. با ملاحظۀ انتقادی آراء ابن‌عربی، این نتیجه به دست می‌آید که تقرّر وجودی اعیان ثابته مستعد خوانش جبرگرایانه از عمل انسانی است‌ که البته با تفکیک دو ساحت ارزش و الزام، این چالش برطرف شده و موضع ابن‌عربی با قبول بُعد اختیاری عمل انسان تقویت می‌شود.