معادشناسی عرفانی در مرصاد العباد با رویکرد معناشناسی

فانی بودن جهان مادی و لزوم توجه به زندگی پس از مرگ، بسیاری از جمله اهل معرفت را متوجه مقولۀ معاد ساخته و هرکس به فراخور درک و دریافت و روش خود بدان پرداخته است. نجم رازی از عرفای صاحب‌نام قرن هفتم، در مرصاد العباد با ارائۀ مکتب عرفانی‌تفسیری خود، نمونه‌ای از شیواترین روش‌های معادشناسی را به دست داده است. یکی از ابعاد این نگرش عرفانی، معناشناسی معاد است؛ دانشی نوین در دنیای غرب که زیرمجموعۀ زبان‌شناسی محسوب می‌شود و در پی مطالعۀ معنا با روش علمی است. این مقاله با هدف بررسی معناشناسی معاد در مرصاد العباد و به‌شیوۀ توصیفی نوشته شده است. مهم‌ترین یافته‌ها که با بهره‌گیری از روش معناشناسی نوین در قالب روابط همنشینی و تقابل معنایی به دست آمده، نشان‌دهندۀ هنر و توانمندی کم‌نظیر و خیال‌انگیز رازی در معرفی و تفسیر عرفانی‌ادبی معاد، معاد طبقات مختلف انسان‌ها، کیفیت بازگشت به خود برای نفوس و ارواح چهارگانه و شرح هفت‌خان معرفت است. ترسیم فضای رعب‌انگیز در معاد اشقیا و فضای جذاب و دل‌انگیز در معاد اتقیا و صاحبان نفس مطمئنه و نشان دادن تقابل‌های معنایی و مرتبتی از توانمندی‌های زبانی‌ادبی رازی در معرفی و معناشناسی مباحث مربوط به معاد است.