بازشناسی انواع دعا و کارکرد آن در رویارویی با شرور با تاکید بر آرای ابن‌عربی

مسئلۀ شر و چگونگی رویارویی با آن از بنیادی‌ترین اندیشه‌هایی بوده که در طول تاریخ، همواره خاطر بشر را به خود مشغول داشته است. در بین ادیان آسمانی، دعا یکی از ابزارهای کارگشا در رویارویی با شرور معرفی شده است. کژتابی متدینان در فهم این آموزه و گمان نادرستشان در گره‌گشایی همۀ دعاها از همۀ گرفتاری‌ها، ضرورت این پژوهش را بیش از پیش روشن می‌سازد. لذا پرسش اصلی این نوشتار آن است که بر پایۀ اندیشه‌های ابن‌عربی، گونه‌های دعا کدام‌اند و چگونه می‌توان با آن‌ها بر صدمات روحی و جسمی ناشی از شرور و بیماری‌ها فائق آمد یا از آن در حین گرفتاری‌ها به‌مثابۀ نردبانی برای تعالی روحی بهره جست؟ این پژوهش در روی آوردی توصیفی‌تحلیلی به آرای ابن‌عربی، به این نتایج دست یافت: 1. ابن‌عربی انواع سوال و دعا را به سه قسم لفظی و حالی و استعدادی تقسیم می‌کند؛ 2. ابن‌عربی سوال لفظی را به استعجالی و احتمالی و امتثالی تفصیل می‌دهد؛ 3. از منظر عرفانی، انسان کامل یا از هر گونه سوالی دست می‌شوید یا فقط از روی امتثال سوال می‌کند؛ 4. فقط با سوال احتمالی و امتثالی می‌توان آسیب‌های ناشی از بدی‌ها و بیماری‌ها را به حداقل رساند. از کارکردهای دیگر گونه‌بندی دعا، کاهش نومیدی‌ها و فزونی امیدها و به دنبالش کاستن رنجِ آلام و ناملایمی‌هاست.