بررسی مفهوم «وقت» در متون صوفیانه از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی

«وقت» از اصطلاحات مهم و پرکاربرد عرفانی است که در کتاب‌های مختلف صوفیه آن را به‌ کار برده‌اند. اصطلاحات عرفانی در دستۀ مفاهیم انتزاعی قرار دارند که صوفیه و عرفا بر اساس تجارب روحی و معنوی خود آن‌ها را وضع کرده‌اند و در بین آن‌ها رواج پیدا کرده است. این اصطلاحات اغلب حالتی رمزگونه داشته و صوفیان معتقد بودند که درک این مفاهیم نیازمند سلوک است؛ با این حال در برخی از کتاب‌های صوفیه این اصطلاحات را به‌صورت مختصر برای مبتدیان راه طریقت شرح داده‌اند. در این پژوهش تلاش می‌شود از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی، اصطلاح وقت عرفانی بررسی شود. زبان‌شناسان شناختی معتقدند ذهن انسان بسیاری از مفاهیم مجرد و انتزاعی را با استفاده از سازوکار استعاره و بر اساس تجارب مادی و فیزیکی خود و برحسب اشیا و مفاهیم ملموس و شناخته‌شده درک می‌کند. هدف از انجام این پژوهش بررسی استعاره‌های مفهومی وقت در متون صوفیانه و تلاش برای درک این مفهوم از این دیدگاه است. بر اساس نتایج پژوهش، وقت در متون صوفیانه با حوزه‌های مبدا حرکت، مکان، شیء، و قدرت/سلطه مفهوم‌سازی شده است که سه حوزۀ مبدا حرکت، مکان و شیء در هر دو مفهوم عمومی و اصطلاحی وقت مشترک است و حوزۀ مبدا قدرت/سلطه فقط مختص مفهوم اصطلاحی وقت در مفهوم صوفیانۀ آن است. براین اساس، وقت به‌مثابۀ قدرت/سلطه‌ای است که بر صوفی وارد می‌شود و بر او غلبه می‌کند و صوفی ملزم است خود را در سیطرۀ او قرار دهد. چنانچه صوفی پیوسته بر حکم وقت گردن نهد، وقت به‌مثابۀ موطنِ صوفی می‌شود و این مداومت در مقام موجب می‌شود، در نهایت صوفی خود صاحب وقت گردد.