روزبهان و عشق به زیبارویان:تحلیل ساخت‌گرایانۀ تجربه‌های عرفانی روزبهان

روزبهان بقلی صوفی نامدار سدۀ ششم هجری، در اثر منحصربه‌فرد خود، کشف الاسرار، گزارش‌های متعددی از تجربه‌های عرفانی خود به دست داده است. در این گزارش‌ها وی غالباً خداوند را به‌گونه‌ای »انسان‌وار « و »زیبارو « مشاهده می‌کند. پرسش مهمی که در این رابطه مطرح می‌شود این است که چرا روزبهان خداوند را با این دو ویژگی مشاهده کرده است؟ این مقاله به‌شیوه‌ای توصیفی‌تحلیلی می‌کوشد به این پرسش از منظری ساخت‌گرایانه پاسخ دهد. مطابق دیدگاه ساخت‌گرایان در فلسفۀ عرفان، تجربه‌های عرفانی یک عارف مستقل از پیش‌زمینه‌های ذهنی وی نیست و این پیش‌زمینه‌ها در صورت‌بندی مکاشفاتِ او نقشی کلیدی دارند. از این منظر، عشق روزبهان به زیبارویان و اهمیتی که زیباییِ انسانی در طریقت صوفیانۀ وی داشته، در صورت‌بندی مکاشفات او دخالت داشته‌اند و باعث شده‌اند که وی در مکاشفات خود خداوند را به‌گونه‌ای انسان‌وار و زیبارو مشاهده کند. در این مقاله برای کاوش در بارۀ نسبتِ روزبهان با زیباییِ انسانی از آثار خودِ شیخ و گزارش‌های دیگران دربارۀ زندگی وی استفاده شده است.