اندازه‌گیری میزان رقابت‌پذیری در صنعت برق ایران، رویکرد ساختاری و غیرساختاری با هدف دستیابی به رشد اقتصادی پایدار

براساس الگوهای رشد انرژی - اعم از تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر - از عوامل موثر بر رشد ‌اقتصادی است، اما مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر به‌واسطه آلایندگی کمتر، به رشد و توسعه پایدار کمک می‌کند. بدین ترتیب، کشورها جهت ایجاد شرایط مناسب برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر همچون برق، تلاش می‌کنند. با برقراری رقابت‌کامل در بازاری همچون بازار برق، از جنبه خرد، مازاد رفاه مصرف‌کننده و تولید‌کننده، بدون دخالت دولت حداکثر می‌شود و انگیزه ورود بخش خصوصی به بازار افزایش می‌یابد. از جنبه کلان نیز با کاهش قیمت و افزایش تولید ناشی از ایجاد رقابت، مصرف برق به  عنوان انرژی تجدیدپذیر در مقایسه با انرژی‌های تجدیدناپذیر، افزایش یافته و باعث کاهش تخریب‌زیست محیطی و افزایش رشد و توسعه پایدار می‌شود. طی دهه‌های گذشته در صنعت برق، در سه بخش تولید، انتقال و توزیع، شرایط انحصار طبیعی برقرار بوده و مازاد رفاه مصرف‌کننده و تولید‌کننده حداکثر نمی‌شده است و بنابراین، دخالت دولت توجیه‌ داشت. در سال‌های اخیر، به  علت پیشرفت فناوری و حذف انحصار‌طبیعی به  دلیل وجود صرفه‌های ناشی از مقیاس، انگیزه ورود بخش خصوصی به تولید برق تقویت شده ‌است. هدف از نگارش این مقاله، اندازه‌گیری درجه رقابت در 9 شرکت برق منطقه‌ای ایران طی سال‌های 1398-1390می  باشد و بدین منظور، از دو رویکرد ساختاری ضریب آنتروپی و رویکرد غیرساختاری پانزار-راس استفاده شد. درجه رقابت به ‌روش پانزار-راس، با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم‌یافته، مقدار عددی 0.253 و به ‌روش ضریب آنتروپی، عدد 0.215 را به  دست داد. بدین ترتیب، هر دو رویکرد ساختاری و غیرساختاری، موید یکدیگر و بیانگر غیر‌انحصاری بودن صنعت برق در ایران و نزدیک شدن به‌حالت رقابتی می‌باشند.

measuring the level of competitiveness in the iranian electricity industry, structural and non-structural approach aimed at achieving sustainable economic growth

introduction: according to the models of growth, renewable and non-renewable energy  affect economic growth, but the consumption of renewable energy due to less pollution, contributes to sustainable growth. so, countries strive to create the conditions for the use of renewable energy, such as electricity. by balancing competition in market such as the electricity market, on the micro level surplus of consumer and producer welfare is maximized without government intervention, and the incentive for the private sector to enter the market increases. on the macro level, due to lower prices and increased production, electricity consumption as renewable energy increases and reduces environmental degradation and increases sustainable growth. over the past decades, in the electricity industry, natural monopoly conditions have been established in the sectors of production, transmission and distribution, and the surplus of consumer and producer welfare has not been maximized, so government intervention was justified. in recent years, due to technological advances and the elimination of natural monopolies, the incentive for the private sector to enter the electricity sector has been strengthened. the purpose of this article is to measure the degree of competition in 9 electricity companies in iran during the period 2011-2019. methodology: in order to measure the degree of competition in iran’s electricity industry, two structural approaches, i.e., entropy coefficient and non-structural panzar-rosse were used. the entropy measure is used as an alternative to variance, in fact entropy is the inverse measure of concentration, when entropy increases, concentration decreases:e=i=1nsi.log1si    ,    0≤e≤log⁡(n)                                                         (1) si  is the market share and the value of this index is equal to zero for the monopoly market and increases nonlinearly as the market becomes more competitive.measurement of degree of competition by panzar-ross method, using the gmm method is as fallows:lntrit=α0+α1lnqit+βllnwlit+βklnwkit+βelnweit    (2)  wlit  is the labor input price, wkit  is the capital input price, weit  is the energy input price of the power generation company i in the time period t. trit  is total revenue, qit  is production of the i-th power generation company at time t. in the dynamic specification, the panzar-rosse criterion for evaluating the market structure is defined as follows:prh=i=13βi1-α1                                                                                                       (3) if i=13βi=1 , the market is competitive and a decrease (increase) in the price of inputs causes the same decrease (increase) in marginal cost and marginal revenue. if 0