بررسی تاثیر کسری بودجه و مالیات تورمی بر اجزای طرف تقاضا در اقتصاد ایران

دولت ایران در اغلب سال های دوره 1358-1389 با کسری بودجه مواجه بوده که عمدتاً از طریق خلق پول تامین مالی شده است. از لحاظ نظری، تردیدهای بسیاری در مورد آثار حقیقی کسری بودجه و مالیات تورمی وجود دارد؛ به طوری که هر دو نتیجه کاهش و افزایش در مصرف، سرمایه گذاری، خالص صادرات و کل مخارج تایید شده اند. در این مقاله، با استفاده از مدل خودبازگشت برداری ساختاری همگرا، تاثیرپذیری طرف تقاضای اقتصاد ایران از تامین مالی تورمی در این دوره، بررسی می شود. کسری بودجه، اختلاف »کسری بودجه عملیاتی « از »مازاد تراز سرمایه ای « است. بر این اساس، نتایج نشان می دهد که »کسری بودجه عملیاتی « و »مازاد تراز سرمایه ای « در کوتاه مدت بر مصرف، سرمایه گذاری و خالص واردات، تاثیر مثبت می گذارند. بنابراین، تغییرات اجزای طرف تقاضا الزاماً با کاهش یا افزایش کسری بودجه هم جهت نیست؛ بلکه منبع تغییر در کسری بودجه، تعیین کننده آثار آن است. کاهش کسری بودجه از طریق تکانه مازاد تراز سرمایه، آثاری شبیه سیاست افزایش کسری بودجه عملیاتی دارد. به علاوه، نتایج نشان می دهد که کسری بودجه عملیاتی در بلندمدت، تاثیری بر اجزای تقاضا ندارند. مکمل بودن مالیات تورمی و سرکوب مالی در کوتاه مدت و بلندمدت تایید می شود. همچنین شواهد نشان می دهد که افزایش »کسری بودجه عملیاتی « و افزایش »مازاد تراز سرمایه ای « موجب افزایش مالیات تورمی و سرکوب مالی می شوند. علاوه بر این، مشخص می شود که اگرچه کسری بودجه در بلندمدت بر تقاضا تاثیر ندارد؛ اما دو پیامد آن مالیات تورمی و سرکوب مالی در کوتاه مدت و بلندمدت در جهت مخالفِ یکدیگر مصرف، سرمایه گذاری، خالص واردات و مخارج کل را تحت تاثیر قرار می دهند.