گونه‌های رفتاری بازیگران حقوقی بازار بورس تهران در مواجهه با ریسک بازار (رهیافت چندکی در داده‌های تابلویی)

بازیگران حقوقی بازار بورس تهران با در اختیار داشتن حجم بالایی از دارایی‌ها و سهم قابل‌توجهی از معاملات، نقش قابل‌توجهی در بازار دارند. این موضوع در کنار عمق پایین بازار سبب تاثیرگذاری بیش‌ازحد آن‌ها در بازار شده و در نتیجه امکان دست‌کاری و ایجاد نوسان در شاخص کل را فراهم آورده است. درحالی‌که انتظار اصلی از فعالان حقوقی بازار ایجاد ثبات است، این امکان وجود دارد که آن‌ها از قدرت بازاری خود سوءاستفاده کرده و منجر به بی‌ثباتی بازار گردند. از این رو شناخت گونه‌های رفتاری آن‌ها در بازی با ریسک اهمیت قابل‌ملاحظه‌ای دارد. مقاله حاضر به این سوال پاسخ می‌دهد که آیا رفتار بازیگران حقوقی بازار بورس تهران، در کنترل و مدیریت ریسک بازار، با تغییر سطوح ریسکی دچار تغییر می‌شود؟ به عبارتی پرسش اصلی، در خصوص گونه‌های ریسک‌بازی حقوقی‌ها در سطوح مختلف ریسک بازار است. مورد مطالعاتی پژوهش حاضر سال‌های 1397 تا 1399 است که بازار بورس تهران نوسانات بی‌نظیری را تجربه کرد و شامل 20 سهم شاخص ساز بازار است. روش مورداستفاده در پژوهش مدل پنل کوانتایل است که امکان بررسی رفتار بازیگران حقوقی در کوانتایل‌های مختلف را نشان می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که 3 گونه رفتاری در بازیگران حقوقی وجود دارد. در سطوح اولیه و پایین ریسک، بازیگران حقوقی ریسک بازار را افزایش می‌دهند. اما در سطوح بالاتری از کوانتایل‌های ریسکی بازیگران حقوقی اثر منفی بر ریسک بازار دارند و در سطوح میانی نسبت به ریسک بی‌تفاوت هستند. این موضوع دلالت بر آن دارد که بازیگران حقوقی بازار تمایل به یک سطح متوسطی از ریسک دارند و از بازار با ثبات و بازار بی‌ثبات حمایت نمی‌کنند. لذا در سال‌های موردمطالعه تحرکات حقوقی‌های بازار، موجب بیشتر شدن ریسک در بازار بوده و تنها زمانی که نوسانات با سطوح بالاتری رسیده، با توجه به منافع خود مانع از نوسان زیاد شده‌اند.

the institutional investors’ types of behavior in tehran stock exchange at different market risk levels (panel quantile approach)

institutional investors in the tehran stock exchange (with a large amount of assets and a significant share of transactions) have a significant effect on the market. this issue, along with the low depth of the market, gave them a power to be influential in the market, and as a result, they can manipulate the prices and create fluctuations in the market. while the main duty of institutional investors is to stabilize, they can abuse their market power and increase market instability. therefore, recognizing their behavioral types in different level of risk is important. this study answers the question of whether the behavior of institutional investors in the tehran stock exchange, in controlling and managing market risk, changes with changing levels of risk. the study is done for years 2018 to 2020 that the tehran stock exchange experienced a huge fluctuations and includes 20 market-making companies. the method used in the research is the panel quantile model, which gives the possibility of studying the behavior of institutional investors in different quantiles. the results show the institutional investors have 3type of behavior. at the initial and lower levels of risk, institutional actors increase market risk. but at higher levels of risk quantiles, institutional actors have a negative effect on market risk and at the middle level of risk they are neutral. this implies that market institutional actors tend to have a moderate level of risk. therefore, in the studied years, the institutional investors increased the risk in the market and only when the fluctuations have reached higher levels, they have prevented large fluctuations according to their interests.