تحلیل پیدایش بانک در بازار تجاری ایران بر مبنای نظریه هزینه‌های معاملاتی

فهم ضرورت تشکیل بانک در ایران متضمن درک صحیحی از سازوکار بازار پول در دورانی تاریخی است که بانک‌ها جایگاهی در آن نداشته‌اند. در آن زمان، بی‌اعتمادی به اعتبار قرض‌گیرنده، نداشتن اطلاعات موثق درباره‌ تعداد و مکان قرض‌دهندگان، بالارفتن نرخ بهره و شیوع استقراض با بهره‌های سنگین از جمله هزینه‌هایی بود که طرفین معامله با آن مواجه بوده‌اند. مطابق نظریه کاهش هزینه معاملاتی، راهکار پایین آوردن هزینه‌ها در وضعیتی که بازار طبق سازوکار قیمت عمل می‌کند تشکیل شرکت است و شرکت‌های واسطه در بازار پول همان بانک‌ها هستند. با این تفسیر، به دلیل بالا بودن هزینه‌هایی که تجّار و زعامداران دولتی ایران هم به آن معترف بوده‌اند، تشکیل بانک در بازار پول کشور برای تجارت و سودآوری امری ضروری بوده است که از دید تاجران و دولت‌های سودجو نیز دور نمانده و در کنار تمام امتیازات اخذ شده از دربار ایران، امتیاز تشکیل بانک نیز حائز توجه می‌باشد که با وجود اهمیت آن، مقتضیات شکل‌گیری‌اش به خوبی مدنظر واقع نشد و این ضرورت فدای امتیازخواهی بیگانگان گردید. در واقع از این جهت که بانک به‌عنوان یک کمپانی دو نوع هزینه معاملاتی در بازار پول را کاهش داد. این موارد عبارتند از: 1) قبل از تاسیس بانک به دلیل فقدان یک واسطه قوی و مورد اعتماد، افراد هزینه‌های سنگینی را متحمل می‌شدند. 2) بانک بماهو یک شرکت تجاری که واسطه‌ای خاص است، بسیاری از هزینه‌های معاملاتی وسطه‌گری فردی را حذف نموده و توزیع مناسبی از وجوه صورت می‌دهد، مواهب و مناسبات حقوقی مترتب بر آن در عنفوان شکل‌گیری موسسه بانکی در کشور فدای استمتاع بیگانگانی شده که در ورای ضعف و انحطاط سیاسی دولت وقت ایران جز درصدد دور نگه داشتن کشورمان از امور تجاری مولد و ظرفیت‌های واقعی بانک نبوده‌اند.

legal analysis of bank in the iranian commercial market based on the theory of transaction costs

understanding the necessity of establishing a bank in iran requires a correct realizing of the mechanism of the money market in an era in which banks had no place or position. at that time distrusting on the borrower credits, lack of reliable information about the number and place of lenders, rising interest rates and the prevalence of high- interest borrowing were some of the costs that transaction parties faced. as per theory of transaction costs, the solution to reduce the costs at the situation that the market operates according to the price mechanism is to form corporations and the intermediaries in the monetary market that they are banks. given this interpretation, due to the high costs that the iranian businessmen and governors had been acknowledged, establishment of banking at the country monetary market were necessary for trade and profitability. the history and the situations led to establish of banking in iran didn’t receive well attention as much as privileges that given to foreign governments. in fact, banks could decrease two kinds of transactions costs: 1) before establishing of the bank - due to the lack of a strong and trusted intermediary between the parties - people incurred heavy costs. 2) bank, in its nature is an especially intermediary that eliminated many of the transaction costs of individual intermediation in the monetary market. thus, at that time (in an era in which the imperial bank of iran established), the benefits and legal relationships that result from the formation of a banking institution in the country sacrificed to the enjoyment of foreigners beyond weakness and degeneration of iran’s governors. because, the policy of the government of iran at that time was nothing but to keep our country away from productive business affairs and the real capacities of the bank.