مدلسازی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران بر اساس رویکرد میانگین‌گیری بیزی

این مطالعه در پی مدل‌سازی فرار مالیاتی و شناسایی نحوه اثرگذاری عوامل موثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران است. مدل‌های اخیر نشان‌دهنده شکست مدل‌های سنتی است؛ مدل‌ها توانایی کافی جهت مدل‌سازی متغیرهای پنهان همچون فرار مالیاتی را ندارند. پژوهش حاضر این شکست را در شناسایی متغیرهای توضیحی و طراحی تجربی مدل می‌داند. برای رسیدن به این منظور از روش میانگین‌گیری بیزی در بازه زمانی 1370 تا 1397 در فضای متلب 2021 بهره گرفته شده است.در این پژوهش 62 متغیر موثر بر فرار مالیاتی وارد مدل گردیدند و با استفاده از رویکرد مدل میانگین‌گیری بیزی، از 1 تا 12 متغیر غیرشکننده موثر بر فرار مالیاتی شناسایی شدند. نتایج بیانگر این واقعیت است که نرخ تورم غیرشکننده‌ترین متغیر موثر بر فرار مالیاتی است. در نتیجه در مدلسازی فرار مالیاتی تورم بالاترین ارتباط مستقیم را با فرار مالیاتی دارد؛ همچنین بر اساس نتایج مهمترین متغیرهای موثر بر فرار مالیاتی در مدلسازی فرار مالیاتی به ترتیب اولویت عبارتند از تورم، نرخ ارز، فرهنگ مالیاتی، بیکاری، انصاف مالیاتی، تلاش مالیاتی، کسری بودجه، روحیه مالیاتی، خصوصی سازی، پیچیدگی مالیاتی، نسبت ارزش افزوده بخش خدمات به gdp، عادلانه بودن نظام مالیاتی. بر اساس نتایج هم عوامل سیاسی و هم فرهنگی و اقتصادی بر فرار مالیاتی تاثیر معناداری دارند.

Modeling Factors Affecting Tax Evasion in Iran's Economy Based on the Bayesian averaging approach

This study seeks to model tax evasion and identify how effective factors affect tax evasion in the Iranian economy. Recent models show the failure of traditional models; Models do not have enough ability to model hidden variables such as tax evasion. The present study considers this failure in identifying explanatory variables and experimental model design. To achieve this, the Bayesian averaging method has been used in the period 1370 to 1397 in MATLAB 2021.In this study, 62 variables affecting tax evasion were entered into the model, and using the Bayesian averaging model approach, 1 to 12 nonfragile variables affecting tax evasion were identified. The results show that inflation is the most fragile variable affecting tax evasion. As a result, in tax evasion modeling, inflation has the highest direct relationship with tax evasion; Also, based on the results, the most important variables affecting tax evasion in modeling tax evasion in order of priority are inflation, exchange rate, tax culture, unemployment, tax fairness, tax effort, budget deficit, tax morale, privatization, tax complexity, valueadded ratio. The GDP services sector, fair tax system. According to the results, both political and cultural, and economic factors have a significant impact on tax evasion.