بررسی رابطه بین پسرفت خاک با جابجایی زمانی و مکانی دام در مرتع

در مناطق نیمه خشک ایران اغلب مراتع تحت چرای مفرط توسط دامها بوده و می باشد به طوری که در این مناطق جابجائی دام ها در مراتع به میزان در دسترس بودن علوفه و آب همراه با برخی از سنتهای محلی بستگی دارد . از طرف دیگر ، در اثر رشد فزاینده جمعیت و افزایش نیاز به غذا ، بسیاری از مراتع واقع در محدوده روستاها به اراضی کشاورزی تبدیل شده اند که خود در روند و الگوی چرای دامها اثر گذاشته و به همین دلیل موجب شده است تا مراتع واقع در مناطق پرشیب کوهستانی نیز در معرض چرا قرار گرفته و به شدت تخریب شوند . از این رو، به منظور دستیابی به رابطه بین وضعیت مراتع ، ویژگی های خاک وحرکت و جابجائی دامها در مراتع ، تحقیق حاضر در آبخیز نمرود واقع در شهرستان فیروز کوه ( در شمال شرقی تهران ) اجرا شده است . به نحوی که برای مشخص کردن ویژگی های خاک از روش ژئوپدولوژی بر اساس داده های حاصل از تفسیر عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای لندست - tm و نقشه های توپوگرافی همراه با تشریح پروفیل های خاک در 40 نقطه و تجزیه نمونه های خاک در آزمایشگاه خاکشناسی، استفاده شده است . برای تعیین وضعیت پوشش گیاهی و وضعیت مراتع و پسرفت خاک نیز به ترتیب از شاخص پوشش گیاهی ndvi‌، روش 4 عاملی و نقشه پسرفت و تخریب خاک ( 1) glasod بهره گیری گردیده است . نتایج حاصل از این تحقیق نشانگر آن است که هرچند وضعیت مرتع در مناطق کوهستانی و تپه های کوهپایه ای در حد متوسط تا خوب است اما در برخی نقاط به ویژه در تپه های متشکل از پیدمنت ها وضعیت مرتع به شدت ضعیف ( فقیر ) می باشد . در بررسی رابطه بین واحدهای ژئومورفولوژی با خصوصیات پوشش گیاهی و مراتع ، مشخص شده است که در واحدهای کوه و تپه به رغم دور بودن آنها از محل استقرار روستاها ،‌تخریب پوشش گیاهی و در نتیجه سیر نزولی وضعیت مراتع از خوب به ضعیف ، به شدت تحت تاثیر اقدامات عامل انسانی به ویژه رابطه با جابجایی زمانی و مکانی گله دامها می باشد . به طوری که در این مناطق ،‌جوامع گیاهی به طور کلی دچار دگرگونی شده و در اثر جایگزین شدن گونه های گیاهی مهاجم ، خاک نیز تخریب و پسرفت کرده است . نتایج حاصل از مشاهدات میدانی نیز مبین این بوده که اثر اقدامات عامل انسان در قالب اجرای برنامه چرای مرط در مراتع و جمع آوری مواد سوختی از سطح مراتع ( از طریق بوته کنی و قطع اشجار ) به صورت معنی داری در تغییر شرایط و وضعیت فعلی مراتع تاثیر گذار بوده است . بر اساس یافته ای حاصل از این تحقیق، میتوان نتیجه گرفت که به دلیل وجود رابطه قوی بین وضعیت مراتع ، واحدهای اراضی ، ویژگیهای خاک و پسرفت آن ،‌با جابجایی زمانی و مکانی دامها درمراتع ، ضرورت دارد به موضوع ورود و خروج دام ها به مراتع از نظر زمانی و مکانی توجه ویژه شود . زیرا اجرای این برنامه می تواند موجب بهبود و توسعه شرایط و وضعیت مراتع از یکسو و مهار و جلوگیری از پسرفت خاک در مراتع در اثر رخداد فرسایش از سوی دیگر ،‌شود .