تحلیل سامانه های پخش سیلاب و معرفی نیازهای تحقیقاتی

پخش سیلاب بر روی مخروط افکنه های واقع در دهانه خروجی آبراهه ها در حوزه های آبخیز با هدف ذخیره سیلابها روش مناسب جهت بهره برداری از آب خشکه رودها و رودخانه های فصلی و همچنین جریان مازاد رودخانه های دائمی می باشد. مهار سیلابها، تغذیه مصنوعی آبخوانها و در بهینه سازی بهره برداری از منابع طبیعی تجدید شونده از مهمترین اهدافی است که در عملیات پخش سیلاب در مناطق خشک و نیمه خشک مورد نظر می باشد. اگر چه استفاده از کلیه آبها با کیفیت مناسب میتوان در این زمینه استفاده نمود، ولی فراوانی وقوع سیلاب و نیاز به کاهش خطرات و زیانهای ناشی از آن، استفاده از سیلابها را توجیه می نماید. هر چند با توجه به امکان پذیری استفاده بهینه از آب و خاک، که یک اصل مهم در پخش سیلاب است،‌ آبیاری مراتع و تغذیه مصنوعی آبخوانها تحقق می یابد، با این وجود اهمیت تغذیه آبخوانهای تهی و احیاء و اصلاح مراتع فرسوده، تثبیت شن زارها و بالاخره حفاظت خاک و کاهش زیانهای سیل از یک سو و ارزانی احداث شبکه ها و بازده اقتصادی فراوان پخش سیلاب ازسوی دیگر، پرداختن به این مقوله را منطقی و توجیه پذیر می نماید. با توجه به پراکنش و گستردگی مناطق مناسب برای احداث سامانه های احداث شده در مناطق مختلف کشور جهت دستیابی به الگوهای بهینه، امری ضروری می باشد. بدین منظور، بررسی علل بروز مشکلات مبتلا به سامانه های پخش سیلاب با تهیه و اجرای طرحهای تحقیقاتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. برای تحقق این مهم، بررسی تحلیلی کاستیهای موجود در عملکرد سامانه های پخش سیلاب از ابعاد و جنبه های مختلف و شناخت و ارائه نقاط ضعف و قوت این سامانه ها، محملی مناسب برای محققین جهت تعریف و اجرای طرحهای تحقیقاتی در این زمینه میتواند باشد. در مقاله حاضر، سعی گردیده است ضمن بیان و تحلیل ضوابط و معیارهای بکار گرفته شده در مکان یابی، طراحی و اجرای طرحهای احداث ایستگاه های پژوهشی، آموزشی و ترویجی پخش سیلاب، زمینه های مناسب تحقیقاتی مرتبط با موضوع با توجه بررسی انجام شده درباره مشکلات مبتلا به، ارائه شود. در مجموع با توجه به نتایج حاصل از تحلیل های انجام شده، به نظر می رسد با تعریف و اجرای طرحهای تحقیقاتی برای دستیبی به راهکارهای رفع مسائل و مشکلات شناسایی شده، اجرای طرحهای پخش سیلاب افزون بر حل بخش عظیمی از مسائل ناشی از جاری شدن سیلابها و هدر رفت آنها می تواند راهکار زیربنایی برای حل مسائل مهمی چون گسترش بیابان ها، تخریب مراتع، تغذیه آبخوان ها و توسعه منابع آب، توسعه پایدار منابع طبیعی تجدید شونده و کشاورزی شود. به طوری که از این طریق امکان حل مسائل اجتماعی و اقتصادی ذیربط در کشور نیز فراهم می گردد.