شناسایی ترکیب شیمیایی پوشش لعاب گلی و رنگ‌های بکار رفته در برخی از سفالینه‌های گلابه‌ای منقوش مکشوفه از منطقه سیستان

یکی از مهم‌ترین انواع سفال‌های اوایل دوران اسلامی، در ایران، سفالینه‌‌های گلابه‌ای منقوش است که در قرون سوم و چهارم هجری قمری ‏به ویژه در عصر سامانیان در ایران توسعه و گسترش یافته است. در ‏این پژوهش به منظور شناخت فنون پوشش گلی در این سفالینه‌ها و ‏شناسایی ترکیب شیمیایی گلابه و ‏رنگدانه‌های به کار رفته در آنها، ‏تعدادی از نمونه‌های تاریخی سفالینه‎‌های گلابه‌ای منقوش ‏مکشوفه از ‏سیستان به شیوه‌های مختلف آزمایشگاهی، شامل: بررسی ‏میکروسکوپی، آزمون نقطه‌ای، آنالیز به روش ‏sem-eds‎‏ وxrd ‎‏ مورد مطالعه ‏قرار گرفت.‏‎ ‎این مطالعات آزمایشگاهی، نشان داد که در تهیه گلابه از دوغاب گل رس غنی از آلومینیم که آمیخته با ترکیبات سرب بوده، ‏استفاده شده است‎ ‎و ‏برای نقوش سفالینه‌ها و رنگ‌های طیف قرمز تا قهوه‌ای تیره از گل اخرای حاوی اکسید آهن مخلوط با اکسید منگنز و ‏برای رنگ سبز، از رنگدانه سبز خاکی استفاده شده بود. علاوه بر این، مشخص شد که با توجه به آنالیز ترکیب کانی شناختی بدنه سفالینه‌ها، ‏این سفالینه‌ها و تزئینات آن در دمایی در ‏حدود 900-850 درجه سانتی‌گراد پخت داده شده‌اند. ‏

identification of the chemical composition of the slip coating and the colors used in some slip-painted pottery ‎from the sistan region

one of the most important types of pottery of the early islamic era in iran is the slip-painted ‎pottery that was developed and ‎expanded in iran in the third and fourth ah, especially in the ‎samanid period. in this research, to understand the techniques ‎of slip coating in this pottery and ‎to identify the chemical composition of slip and the pigments used in them, some historical ‎‎samples of slip-painted pottery ‎found from sistan were studied in various laboratory ‎methods, including microscopic study, ‎spot ‎test, and analysis by xrd and sem-eds‎ method‎‎. these laboratory ‎studies showed that clay slurry mixed with lead ‎compounds was used in the preparation of slip, and it was used for pottery motifs and paints spectrum from red to dark ‎brown from ocher clay containing iron oxide mixed with manganese oxide and for green color, the earthy green pigment. in ‎addition, it was found that according to the analysis of the mineralogical ‎composition of the pottery bodies, they were fired ‎at a temperature of 850-900 degrees celsius.