تحلیل روانشناختی رابطه والد-فرزندی در ضرب المثل های ایرانی: یک پژوهش کیفی

با توجه به این که ضرب المثل ها در هر جامعه نمایانگر عقاید و آداب و رسوم و هنجارهای رایج می باشند، بررسی دقیق آنها می تواند درک بهتری از نگرش افراد به روابط خانوادگی ایجاد نماید. هدف این پژوهش تحلیل کیفی ضرب المثل-های ایرانی مرتبط با رابطه والد-فرزندی است. با مراجعه به کتاب فرهنگ بزرگ ضرب المثل های فارسی به عنوان یکی از جامعترین منابع موجود، ضرب المثل های حاوی کلمه مادر، پدر، فرزند و مترادف های آنها استخراج شدند و مواردی که توصیف کننده یا مرتبط با نقش والد- فرزندی، ویژگی های آنها و ارتباط حاکم بین آنها بود، مورد تحلیل تماتیک قرار گرفتند. 11 تم اصلی بر اساس تحلیل ها استخراج گردید که عبارتند از: جایگاه ویژه و منحصر به فرد والدین برای فرزند، همجوشی والد-فرزند، تفاوت کیفی نقش مادر و پدر، سبک فرزندپروی، رقابت کننده های رابطه والد- فرزندی، امتیازات والدگری، هزینه های والدگری، فرزند سرمایه تحت تملک والدین، بی-ملاحظگی فرزند نسبت به والدین، فرزند صاحب مال والدین، و تفاوت کیفی فرزند پسر و دختر. هریک از تم های مذکور شامل تم های فرعی نیز می باشند.بر اساس نتایج، رابطه والد- فرزندی رابطه ای مهم و بی رقیب است. والدگری علاوه بر منافعی که به همراه دارد دشواری-های زیادی را نیز شامل می گردد که باعث می شود فرزندان همیشه نسبت به والدین احساس مسئولیت افراطی و حتی گناه داشته باشند. در ضرب المثل ها رابطه والد- فرزندی چنان درهم تنیده و نزدیک به تصویر کشیده شده است که تصور وجود مفاهیمی چون مرز و تمایزیافتگی در این رابطه را دشوار می سازد. همچنین جایگاه مادر برای فرزند برتر از جایگاه پدر توصیف شده است که در خانواده سنتی این امر کمک زیادی به ارتقاء جایگاه زنان در هرم قدرت خانواده می کرده است. بر اساس نتایج میل جنسی، منافع مالی و تهدید جانی مهمترین عوامل تهدید کننده رابطه والد فرزندی هستند. می توان نتیجه گرفت رابطه والد فرزندی که در جامعه سنتی ایران محوری ترین رابطه برای افراد محسوب می شده است نیز رابطه ای کاملا مورد اعتماد نیست و تحت تاثیر منفی فردگرایی و منفعت طلبی طرفین قرار می گرفته است. بر اساس نتایج خانواده ایرانی از بین ملاک-های تعریف شده برای خانواده سنتی تنها ملاک هرم های جنسیتی و نسلی را داراست. کل فرآیند فرزندپروری و مراحل تحول خانواده ایرانی به سمت حفظ این هرم قدرت خانواده مایل است.