چارچوبی برای خودگردانی مالی در دانشگاه‌ها؛ روش مدلسازی ساختاری- تفسیری (ism)

هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوبی برای خودگردانی مالی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران، با رویکردی کیفی و از منظر روش کاربردی و قلمرو مکانی پژوهش دانشگاه‌های دولتی شهر تهران بود. با توجه به محدود بودن جامعه، نمونه‌گیری به صورت هدفمند انجام شد و 20 نفر از خبرگان با سابقه اجرایی در زمینه مدیریت منابع مالی دانشگاه انتخاب شدند. داده‌ها با روش مصاحبه‌ نیمه ساختار یافته گردآوری شد. دو گام اصلی برای دستیابی به هدف پژوهش، شناسایی راهبردهای کلی برای خودگردانی مالی دانشگاه‌ها با استفاده از روش سوات و ارائه چارچوب خودگردانی مالی دانشگاه‌ها با بهره گیری از روش مدلسازی ساختاری تفسیری بود. در مرحله نخست از تشکیل ماتریس سوات و برهمکنشی راهبردهای چهارگانه، 14 راهبرد کلی و بهینه برای خودگردانی مالی دانشگاه شناسایی شد. می‌توان گفت که خودگردانی مالی با بازاندیشی و مدیریت در فرایندهای درونی دانشگاه‌ها آغاز می‌شود. مرحله دوم پژوهش چرایی مرحله نخست را تبیین کرد و نشان داد که هر یک از راهبردهای شناسایی شده در مرحله نخست، در یک ساختار شماتیک چگونه با یکدیگر و با کل ساختار دانشگاه مرتبط هستند. بر پایه نتایج این مرحله، راهبردهای خودگردانی مالی دانشگاه‌های مورد مطالعه در 5 سطح دسته‌بندی شد. با توجه به ویژگی‌های هر سطح و اصول حاکم بر تفسیر نتایج مدلسازی ساختاری تفسیری، اگر دانشگاه‌ بخواهد در قلمرو خودگردانی مالی به نتیجه برسد، باید از نقطه‌ای آغاز کند که در برگیرنده عوامل درونزای نظام دانشگاهی است. عوامل میانجی شناسایی شده در این چارچوب از جمله عواملی هستند که با مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند تغییرات چشمگیری را در قلمرو کسب درآمد و تغییر رویه‌های درآمدزایی دانشگاه ایجاد کنند. نتایج نشان داد که در میان عوامل مختلف و متعدد موثر بر خودگردانی مالی دانشگاه‌ها، برخی با توجه به جایگاه‌ آنها در چارچوب، نقش کلیدی‌تری دارند و می‌توانند عاملی برای حرکت رو به جلو دانشگاه در رسیدن به خودگردانی مالی باشند. مدیریت و برنامه‌ریزی برای تغییر و فعال‌سازی هر یک از عوامل میانجی می‌تواند دانشگاه را یک گام به خودگردانی مالی نزدیک‌تر کند. با توجه به محدودیت منابع و ناپایداری‌های اقتصادی، بهتر است دانشگاه نخست راهبردهایی را برگزیند که اولویت‌ بالاتری دارند.

A framework for financial autonomy in universities applying Interpretive Structural Modeling (ISM) technique

The purpose of this study was to provide a framework for financial autonomy of public universities in Tehran with qualitative approach. Due to the limited size of the population, purposive sampling was performed in which 20 experts with experience in the field of university financial management were selected. Semistructured interviews were used to collect the required data. To achieve the goal of the research, two main steps were taken: 1) Identifying general strategies for financial selfgovernance of universities, in which at this stage, the SWOT technique was used to achieve general strategies. Analysis of results in the first step of the formation of the SWOT matrix and the interaction of the four strategies, identified 14 general and optimal strategies for financial autonomy of the university. Thus, it can be concluded that financial autonomy begins with rethinking and managing the internal processes of universities. 2) Providing a framework for financial autonomy of the studied universities, in which the Interpretive Structural Modeling method was used. The second step of the research actually explained why the first stage shows the policy maker and planner of higher and university education how each of the strategies identified in the first stage, in a schematic structure together with the whole structure of the university are in touch. Based on the results of this stage, the financial autonomy strategies of the studied universities were classified into 5 levels. Given the characteristics of each level and the principles governing the interpretation of the results of ISM, if universities are to succeed in the realm of financial autonomy, they must start from a point that is more inclusive of the endogenous factors of the university system. Identified linkage factors in this context are among the factors that with proper management and planning can be expected to make significant changes in the realm of revenue and change revenue generation practices. In general, the results showed that among the various factors that can affect the financial autonomy of universities, some have more key role compared to other actors, due to their position in the framework, and they can be a factor in moving the university forward in achieving financial autonomy. Therefore, managing and planning to change and activate each of the factors extracted in the linkage factors section, can bring the university one step closer to financial autonomy. Due to limited resources and economic instability, it is better for a university to first choose strategies that have a higher priority.