تاملی بر ویژگی‌های اساسی مولفه های کلاس درس رهایی‌بخش در آموزش عالی

یکی از مهم ترین هدف های آموزش رهایی بخش، پرورش انسان های مسئول، نقاد و مشارکت‌جوست. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی‌های کلاس درس رهایی‌بخش و نسبت آن با کلاس های درس آموزش عالی ایران بود. لذا، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با رجوع به نظریه های انتقادی و پژوهش های مرتبط با آموزش عالی ایران، در پی پاسخگویی به این سوال بود که ویژگی های کلاس های درس رهایی بخش چیست و چه نسبتی با کلاس های درس آموزش عالی ایران دارد؟ یافته‌ها نشان داد که هدف آموزش رهایی‌بخش توسعه‌ دموکراسی و خلق یک انسان جدید است. بر این اساس، استاد سیاستمدار و تسهیل گر یادگیری و دانشجو نیز سوال محور و تردیدمحور است. در این زمینه در محتوای آموزشی بر جست وجوگری و دیدن شقوق مختلف موضوع تاکید می شود و روش تدریس نیز مبتنی بر رابطه شریک یاددهی و یادگیری و گفت وگو خواهد بود. بر همین مبنا، فضای کلاس درس رهایی‌بخش فرصت‌هایی را برای تمرین و توسعه کنش‌های دموکراتیک دانشجویان فراهم می آورد. اما آنچه از سنجش نسبت کلاس های درس آموزش عالی ایران با ویژگی های رهایی بخش به دست آمد، این بود که با این ویژگی ها نسبتی ندارد، کلاس های درس آموزش عالی ایران غیرمشارکتی و اقتدارگراست، استادان به ایجاد رابطه با دانشجویان تمایلی ندارند، دانشجویان از آموزش رهایی بخش تجربه ای ندارند، محتوای کلاس ها حافظه محور و کمّی گر است، فضای درس غیرانگیزشی و سلسله مراتبی و تدریس نیز به صورت یکطرفه انجام می شود.

A reflection on the basic features of emancipatory classroom components in higher education

One of the most important goals of emancipatory education is to nurture responsible, critical and participatory people. The purpose of present study was to investigate the characteristics of the emancipatory classroom and its relationship with the classrooms of Iranian higher education. Therefore, by using descriptiveanalytical method and referring to critical theories and research related to higher education in Iran, it seeks to answer the question of what are the characteristics of emancipatory classrooms and what is their relationship with higher education classes in Iran? The findings showed that the goal of emancipatory education is to develop democracy and create a new human being. Accordingly, the professor is a politician and a facilitator of learning and the student is also questionoriented and skeptical. In this regard, the educational content emphasizes searching and understanding the different aspects of the issue. The teaching and learning method will be based on partnership and dialogue. Accordingly, the emancipatory classroom atmosphere also provides opportunities for students to practice and develop democratic actions. But what obtained from the comparison of Iranian higher education classrooms with emancipatory characteristics indicated that there is no relation between these characteristics; Iranian higher education classrooms are nonparticipatory and authoritarian; professors are reluctant to interact with students; students have no experience of emancipatory education; the syllabus is memoryoriented and quantitative; and the atmosphere of the class is nonmotivational and hierarchical with oneway teaching.