الگوی ترویج علم در ایران: یک مطالعه داده بنیاد

در سال های اخیر عمومی سازی علم یا ترویج علم در کشور ایران اهمیت زیادی یافته است. علاوه بر دانشگاه ها و مراکز علمی، بسیاری دیگر از نهادهای دولتی و غیردولتی هم به موضوع ترویج علم پرداخته اند. با وجود این، هنوز تعریفی مشخص و مورد تایید همگان در خصوص ترویج علم وجود ندارد. هدف این مطالعه طراحی الگوی ترویج علم در ایران بود. در این پژوهش از روش کیفی با رویکرد داده بنیاد استفاده شد. شرکت کنندگان در پژوهش با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند که افراد متخصص (اعضای هیئت علمی، استادان، نمایندگان وزارتخانه‌ها، روسا و مدیران موسسه های علمی/ پژوهشی و ...) بودند و در پنج گروه کانونی متشکل از ده نفر شرکت کردند. سوال های مصاحبه بر مبنای عوامل متعددی که منتج به طراحی الگو شود، تدوین شد. با توجه به روش اتخاذ شده و اطلاعات استخراج شده ، درمجموع، 129 کد مفهومی اولیه از تحلیل متنی مصاحبه‌ها استخراج شد. کدهای خام استخراجی به دلیل فراوانی و تعداد زیاد به 61 کد ثانویه و در ادامه کدهای ثانویه به 12 کد مفهومی تبدیل شدند. با توجه به کدهای مفهومی، مقولات (6 طبقه فرعی) و 6 طبقه اصلی استخراج شد. بر اساس الگوی تدوین شده، تعریف مشترک از ترویج علم ، عوامل موثر بر ترویج علم و همچنین اثرهای ترویج علم در جامعه مشخص شد. علاوه بر آن، نقش راهبردهای ترویج علم در ایجاد پیامدهای مثبت ناشی از ترویج علم تبیین شد.

Science popularization model in Iran: a Grounded Theory study

In recent years, generalization or the popularization of science has become very important in Iran. In addition to universities and academic centers, many other governmental and nongovernmental institutions have also addressed the issue of science popularization. However, there is still no clear and universally accepted definition of the popularization of science. The purpose of this study was to develop a model for the popularization of science in Iran. In this study, a qualitative method with a Grounded Theory approach was used. Participants in the study were selected by purposive sampling method, which includes experts (including faculty members, professors, state representatives, heads of scientific, research institutes, and etc.). They participated in five focus groups consisting of ten people. The interview questions were designed based on several factors that led to develop the final model. According to this method and information gathered, a total of 129 initial conceptcodes have were extracted from the textual analysis of the interviews. Extracted raw codes have become 61 secondary codes due to their frequencies, and then secondary codes have reduced to 12 conceptcodes. According to these conceptcodes, 6 subcategories and 6 main categories were extracted. Based on the developed model, a common definition of science popularization, factors affecting of science popularization and also the effects of science popularization in society were identified. In addition, the role of science popularization strategies in creating positive outcomes of science popularization was explained.