بررسی فرایند تاریخی تثبیت علوم انسانی در ایران

در این پژوهش با استناد به داده های تاریخی موجود درباره ظهور و تکوین علوم انسانی، در پی واکاوی این رویکرد فکری بودیم که نیروهای مختلف اجتماعی در کنار همدیگر (به صورت هماهنگ یا متضاد) قرار گرفته و اخذ علوم موجود به ویژه علوم انسانی را امکانپذیر کرده اند. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ تحلیل تاریخی و شیوۀ گردآوری داده ها اسنادی ﺑﻮد. تلاش شد تا ﺑﻪ ﺻﻮرت روﺷﻤﻨﺪ و ﻣﻨﺴﺠﻢ درباره زمینه ها و شرایط تاریخی، که به صورت قیدها و بلاقیدهای سیاسی، فرهنگی و علمی در فرایند تکوین علوم انسانی موثرند، بحث و مداقه شود. نتایج نشان داد که علوم انسانی از نظر گفتمانی از دل شکست ها، نابرابری ها و انشقاق ها ظهور کرد (1175-1210 ه. ش). دو رخداد همزمانی و ناهمسانی در جریان بیماری وبا، شکست از روسیه و ورود نیروهای فرانسه و انگلستان به ایران زمینۀ اخذ علوم انسانی بودند. با اخذ گفتمان علوم انسانی میدان منازعه گفتمان ها در ایران فراهم شد و از دل این منازعه، گفتمان علوم انسانی پروبلماتیزه شد (1320-1332 ه. ش). همچنین نشان داده شد که برخلاف گفتمان علوم انسانی که همواره در عرصۀ تنازع و تخاصم قدرت یافته، نهادهای علوم انسانی در دوران امنیت و اقتدار حاکمیت اخذ شده است. تثبیت علوم انسانی در نتیجۀ دو دورۀ متفاوت از نظر امنیت (نهادهای علوم انسانی) و تنازع (گفتمانی شدن علوم انسانی) بوده است.