«قبح نقض غرض»باتاکید بر نظر امام خمینی(س) در بحث حیله‌های فرار از ربا

در این پژوهش به «قبح نقض غرض» بسان یک قاعده فقهی پرداخته شده است و مهم‌ترین پیش فرض‌ها و نتایج آن و پیشینه فقهی و گستره به‌کارگیری آن درمیان فقها مورد بررسی قرار گرفته است. جواز و تشریع احکامی همچون استفاده از حیله به منظور فرار از ربا، پژوهشی در خور، پیرامون امکان تشریع احکام منافی با اهداف دیگر احکام را می‌طلبد. جستجوی دیرینه این قاعده در منابع نخستین فقه و آثار علمای این عرصه، و نیز کنکاش در مفردات قاعده و مشخص نمودن پیش فرض‌های آن، ساختار اصلی جستار حاضر را سامان داده است. وجود نشانه‌هایی از التزام فقهای متقدم و متاخر به قاعده قبح نقض غرض، بخصوص امام خمینی که با بهره گیری از این قاعده، قایل به ممنوعیت به کارگیری حیله‌های فرار از ربا شده‌اند. از پذیرش همگانی آن در عین به کارگیری محدود آن در فرآیند استنباط، خبر می‌دهد. همچنین باور به وجود حسن و قبح عقلی، غرض‌مند بودن خداوند متعال در تشریع احکام، مشخص بودن اغراض و حتمی بودن نقض آنها، از جمله مواردی است که قاعده قبح نقض غرض، در کارکرد خویش بدان‌ها نیازمند است.