تبیین و بررسی بدا از نظر ملاصدرا و امام خمینی(س)

بدا در اصطلاح به معنای اراده جدید الهی است و از مراتب علم خداوند می‌باشد. لیکن تفسیر نادرست بدا و ارتباط آن با خداوند، منجر به نسبت دادن جهل به ذات الهی می‌شود. این مقاله با بررسی دیدگاه دو حکیم ملاصدرا و امام خمینی نشان می‌دهد ارتباط بدا با علم الهی چنین است که خداوند بر همه رویدادهای گذشته و حال و آینده آگاه است و جهل به علم الهی راه ندارد. و علم خداوند بر اشیا پیش از آفرینش و پس از آفرینش تغییری نمی‌کند. در واقع آنچه تغییر می‌کند تقدیر است نه قضا و قدر حتمی. از نظر ملاصدرا، در مرتبه ذات و مرتبه قضای الهی، تغییر راه ندارد. ولی مراتب پایین‌تر که در دسترس انبیا و اولیای الهی است و از آن به عنوان «لوح محو و اثبات» یاد می‌کند، دستخوش تغییر می‌شود. امام خمینی نیز بدا را در علم منتخبی که حصول آن در عالم شهادت و خارج می‌باشد، جاری می‌داند. و آن را از عوالم غیبی و حقایق کلیه و اصول خارج می‌داند. از نظر ایشان، بدا از متعلقات اراده و مشیت است و به معنای تغییر اراده و پشیمانی نیست، بلکه به معنای ایجاد و دگرگونی است.